BRENGT LICHJ
BON Dvoop/W/IT/
PENSION NEERING
Honderd jaar ouderenzorg in Nederland en Winkel
VOOR
OUDEMVAM DAGEN
-35-
Verkiest gij rechtvaardigheid boven 'lief'-dadigheid?
door Maarten Mooij
Het valt niet te ontkennen: 'De actualiteit is mede
aanleiding geweest tot het schrijven van dit stuk'.
De betaalbaarheid van toekomstige pensioenen en
de ouderenzorg is weer een politiek thema
geworden. Een reden om met dit gegeven als
onderwerp het verleden in te duiken.
Vanaf halverwege de negentiende eeuw werd men
in West-Europa zich ervan bewust dat er wat gedaan
moest worden met de 'sociale kwestie'. Een begrip
waarvan men zich begon af te vragen of de positie
van de armen verbeterd kon worden en welke rol de
overheid daarin moest innemen. Bejaardenzorg was
er een onderdeel van, maar gaandeweg werd dit
probleem beschouwd als een apart sociaal probleem.
In 1830 leefde 80% van de ouderen in armoedige
omstandigheden. Zij hadden geen inkomen meer uit
arbeid, hun kinderen behoorden veelal tot de groep
armen en waren niet in staat hun ouders financieel te ondersteunen. De 'oudjes' van
zeventig jaren en ouder waren afhankelijk van christelijke naastenliefde of het
gemeentelijk armenbestuur. Bij gratie gods kregen ze een kleine toelage, gratis
medische hulp of turf voor de kachel.
In 1885 werd er in het parlement voor het eerst over de oudedagsvoorziening voor
arbeiders gesproken. In de troonrede van dat jaar werd gesproken over het voornemen
maatregelen te nemen 'tot verzekering van het lot van oude en verminkte werklieden'.
Talloze enquetes en onderzoeken volgden daarna om inzicht te krijgen in de
problematiek. De gedachtegang was dat met een staatspensioen de leemte in de kosten
van levensonderhoud moest worden opgevangen. Voorstanders waren sympathisanten
van liberale en socialistische huize, tegenstanders de conservatieven en partijen met
een godsdienstige overtuiging. De afgevaardigden in de Staten-Generaal zorgden
ervoor dat er tientallen jaren geen besluiten over werden genomen.
Economisch slechte jaren aan het eind van de 19c eeuw, de Eerste Wereldoorlog, de
crisis van de dertiger jaren en de Tweede Wereldoorlog waren daar ook schuldig aan.
Het gevolg was een buitenparlementaire reactie. Op 9 oktober 1900 werd de Bond
voor Staatspensionering in Arnhem opgericht. De Bond voor Staatspensionering
groeide in een betrekkelijk korte tijd uit tot een krachtige organisatie die zich vertakte
in plaatselijke afdelingen, vooral in de plattelandsgemeenten.
In 1902 werd een succesvolle poging gedaan een dergelijke afdeling in Winkel op te
richten. Een voorlopig comite belegde op 27 augustus van dat jaar zijn eerste openbare
bijeenkomst in zaal Kieft. Na de inleiding van de heer Verweij uit Aartswoud hield
dominee Henri Gerard Willem Briede uit Kolhorn een lezing over het thema
Een briefkaart als wervingsactie voor
de Bond voor Staatspensionering
Historisch Niedorp, informatieblad 2013 nr. 2
