-27-
bossen sneden om daar manden van te vlechten. Dat werd als zeer schadelijk ervaren.
Met dat mandenvlechten kon er nog iets verdiend worden in de winter als er geen
vraag was naar landarbeid. Maar er was vaak sprake van bittere armoede in de hutjes
op de hei. Naast mandenmaken hield men zich ook bezig met bezembinden, drogen
van mos en het wassen van zand, om nog maar wat te noemen.
Voordat er sprake was van Sint-Willebrord werd er gesproken over 't Heike. (Die oude
naam werd nog graag gebruikt door later zeer bekende wielrenners als Wim van Est en
de gebroeders Wagtmans.) 't Heike was aanvankelijk een zeer onvruchtbaar gebied
waar niemand wilde wonen. Het was overgebleven van de grote verveningen tot 1500.
De heide voelde er zich van nature thuis, vandaar de naam. Na de invoering van de
kunstmest in het begin van de 20e eeuw was er zelfs tuinbouw mogelijk.
Tegenwoordig is Sint-Willebrord vooral bekend als het bolwerk van de PVV. Het
hoogste percentage kiezers komt daar nog steeds vandaan.
Cornells Schuitemaker was een beginselvaste protestant te midden van de katholieke
gemeenschap. Hij deed belijdenis in de Nederlands-hervormde kerk te Etten. Zijn
vrouw Johanna bleef katholiek. Pastoor Kroes zal zeker zijn best hebben gedaan om
Cornells over te halen tot het katholieke geloof. Er was een grote rivaliteit tussen de
pastoor en de dominee. Maar Cornells was wellicht begiftigd met een portie West-
Friese eigenzinnigheid. Er zijn protestantse oud-militairen bekend die tussen 1842 en
1846 de druk niet konden weerstaan. Cornelis was jarenlang de enige protestant in het
dorp.
De vader van Vincent was dominee Theodorus van Gogh. Hij werd in zijn ambt
bevestigd in 1875 te Etten. Ongetwijfeld is het contact tussen Cornelis Schuitemaker
en Vincent van Gogh tot stand gekomen door huisbezoek van vader Theo. De
protestanten vormden in Etten en omgeving een kleine minderheid van zo'n 180
personen die samen een sterke band onderhielden. De meesten van hen waren
arbeiders en boeren die ondersteuning kregen van de Maatschappij van Welstand.
Deze maatschappij kocht boerderijen op in armlastige gemeenten. Daarin werden grote
protestante gezinnen geplaatst. Wellicht vooral om het aantal lidmaten op peil te
houden. In Etten had de maatschappij indertijd vier boerderijen in eigendom.
Uit de brieven van Vincent wordt duidelijk dat hij en zijn broer Theo hun vader soms
vergezelden bij het huisbezoek aan de geloofsgenoten. Dat ging niet altijd even
gemakkelijk. Het te voet moeten baggeren door een dikke laag natte sneeuw naar
plaatsen als Sprundel, Sint-Willebrord en Hoeven kwam wel voor. Er is een kaartje
bewaard dat door Vincent en broer Theo is getekend waarop alle protestante families
in de buurt worden vermeld. De wegen zijn niet al te correct weergegeven, maar het
huisje van Schuitemaker staat precies op de juiste plaats. Op het Heike, achter de kerk
van Sint-Willebrord. Cornelis Schuitemaker was 67 jaar toen hij oud en min of meer
versleten werd getekend door Vincent. Het was het jaar 1881. Eigenlijk was Cornelis
gezegend door een hoge ouderdom. De gemiddelde leeftijd voor mannen was in die
tijd 44,5 jaar.
Historisch Niedorp, informatieblad 2013 nr. 2
