I
-22-
struikgewas, heeft te maken met twee naast elkaar liggende oude (doorbraak)wielen.
Men heett in het verleden nogal wat moeite gehad om de hier steeds wegzakkende
provinciale weg te herstellen. Je zou zelfs kunnen veronderstellen dat de Tolkerdijk,
als onderdeel van de Schager zijdewind, tijdens deze doorbraken heel misschien nog
niet aanwezig was. En dat de dijkdoorbraken dus nog zonder enige belemmering direct
aan het geweld van de Schagerwaard of het Witsmeer te wijten waren.
Er is een tekst bekend die volgens Beenakker naar het late dan wel latere aanleggen
van de Schager zijdewind zou kunnen verwijzen. Om hem te citeren uit zijn bekende
boek Van Rentersluze tot Strijkmolen biz. 82: Johan van Beieren heeft Schagen in
1424 toestemming verleend een binnendijk te maken en daarin zijlen afvoersluisjes
te leggen (zo veel) als men nodig acht.
Een oorspronkelijke westelijke zijdewind
van een Schager blok zou wel eens door
de grote overstromingen tussen 1150 en
1250 volledig weggevaagd kunnen zijn.
De Schagerwaard oftewel Witsmeer moet
toen ontstaan zijn. In 1250 wordt de
Witsmeer, merkwaardig genoeg, nog een
rivier genoemd (onder andere E.
Gottschalk, biz. 179). Juist de
veenriviertjes dijden bij de stormvloeden
uit tot bekende meren, zoals bijvoorbeeld
de Bamestra tot De Beemster. Het is niet
aannemelijk dat de Witsmeer in 1250 nog
slechts een veenriviertje was.
Op biz. 168 van Beenakkers boek wordt
een eerdere suggestie nog eens herhaald,
dat de Schager zijdewind zich mogelijk
voor 1250 heeft voortgezet in de 'ouden
Schager diic' en dat deze dijk de grens
vormde van een oud ontginningsblok.
Die oude Schager diic heet nu Oude dijk
en ligt aan de oostelijke kant van de
latere polder Burghorn.
De vraag is nu over welke dijk Johan van Beieren het dan wel heeft gehad. Mijn
voorkeur gaat uit, gezien het nogal grillige samenstel van allerlei Schager dijkjes, naar
de huidige Schager zijdewind. Die zou dus stammen uit 1424, dan wel vlak daarna. Of
die eigenlijk nog wel een echte zijdewind mag heten is mijns inziens nogal discutabel.
Complicaties
Overigens zijn er nog wel enkele complicaties bij het hierboven geschetste beeld. Het
lijkt erop dat het grote Niedorper ontginningsblok niet is aangelegd vanuit Valkkoog,
maar vanuit Barsingerhorn langs de Lutjewallerweg en Haringhuizen naar de Prigdijk.
De bekende opstrekkende strokenverkaveling geeft nogal wat voeding aan deze
opvatting. Maar dat behoorlijk verspringen van het ontginningsblok langs de
Muggenburgerweg (vroeger de Muggendijk) naar de Prigdijk zit me niet lekker. Het is
Historisch Niedorp, informatieblad 2013 nr. 2
Tolke
O doorbraakwielen
Prigdijk
V
Vennikerlanden
o\ De Vennik
W estermoerbeek
Blokhuizen
Zijdewind
Een deel van de oude Niedorper zijdewind
vanaf de Tolkerdijk tot en met het dorp Zijdewind
(De provincialeweg is nog niet aangelegd)