-13-
Overwegingen bij de kleine zijtwende
Kan zo'n zeer korte zijkade misschien zelf een zijdewind worden genoemd, of hebben
we hier te maken met een restant van een tamelijk lange zijkade? Het laatste ligt voor
de hand.
bekend van de voorpagina van ons vorige blad, zou daar nog een onderdeel van
geweest kunnen zijn. Dat betekent ook dat een groot deel van de Leekerweg, de oude
Scheidersweg, de Nieuwe Niedorperweg en de Ooievaarsweg als een doorlopende
zijdewind in beeld komen! Het latere zijsprongetje van de Scheidersweg kan
gemakkelijk verklaard worden met de veel eenvoudiger bruggenbouw over de
diepliggende dorpssloot, dan in het veel lagere gebied om de Herbergsloot. (Daar was
die schutsluis in Nieuwe Niedorp dan ook voor nodig.)
De in mijn vorige artikel genoemde Weijversloot aan de westkant van Winkel liep
precies langs de bannegrens tussen Nieuwe Niedorp en Winkel en heeft in het verre
verleden zowel een zijdewind naast zich gehad als de weg naar Lutjewinkel. Dit alles
ligt als het ware verborgen onder een vrij nieuwe verbindingsweg: Winkelerzand.
Een ondersteunend kaartbeeld
Op de voorpagina is een uitsnede van een kaart uit 1631 afgedrukt. Daarop is te zien
dat de Bosstraat nog ontbreekt en de verbinding over land met de wat noordelijker
regionen via de Scheidersweg moet hebben gelopen. Of via de Westfriesezeedijk. Er
lijkt duidelijk sprake van een verbindingsweg over de veronderstelde oostelijke
zijdewind! De kaart is vast en zeker gebaseerd op oudere kaarten, onder andere van
Joost Jansz uit 1575. Men kan gevoeglijk aannemen dat de Bosstraat (die toen
Winkelerweg heette) uit de 16e eeuw stamt en niet van na 1631. In elk geval krijgen
we een uitzonderlijke kijk op de prille geschiedenis van Winkel. Zonder Bosstraat
worden de twee Zwetsloten buitengewoon belangrijk. In het gebied tussen de
H'huizen
Ontginningsblok
Een lange zijkade uit de tijd dat er een
paar grote blokken naast elkaar werden
ontgonnen. Deze kaden moesten het water
keren uit naastgelegen nog onontgonnen
veen en werden indertijd zijdewinden
genoemd. Het is heel goed mogelijk dat
het beekje de Leek de oostgrens vormde
van een behoorlijk brede ontginning en
dat het Winkeler gebied er wat later vlak
naast werd ontwikkeld.
Een wat grove schets van een
mogelijk ontginningsblok
met de hoofdbegrenzing
Er zijn in elk geval opvallende verschillen
tussen de oude kavels aan beide zijden
van de bannegrens (tegenwoordig
gemeentegrens). Dat zegt iets. Het is dus
niet ondenkbaar, zelfs waarschijnlijk, dat
het kleine stukje zijtwende op een lange
zijdewind wijst die bij Barsingerhorn een
aanvang nam en pas bij de Langereis
eindigde. Het stukje Janneke Weijver,
Historisch Niedorp, informatieblad 2013 nr. 2