Een Niedorper dijkgraaf op Torenburg
-14-
door Henk Komen
Harman Hartman van der Woude (1621-1677) was in de zeventiende eeuw een van de
belangrijkste en invloedrijkste personen in Niedorp. Hij was geboren in
Munnikenland, een gebied ten zuiden van de Waal tussen Loevestein en Brakel in de
huidige provincie Gelderland. Zijn familie bewoonde een grote boerenhofstede en zijn
grootvader en vader hadden in Munnikenland de functie van schout. De oudere broer
van Harman volgde zijn vader daar op. Voor Harman reden om elders een functie met
aanzien te verwerven. Zo kwam hij naar Niedorp, evenals zijn broer Adriaen die hier
notaris werd. Harman leerde in Enkhuizen zijn vrouw Margarita Blaeuhulck (1632-
1662) kennen. Zij was afkomstig uit een familie die in Enkhuizen tot de bestuurlijke
elite behoorde. Zo vervulde haar vader verschillende keren het schepenambt en nam
plaats in de vroedschap van deze stad. Ook was hij bewindhebber bij de VOC. Harman
en Margarita trouwden in 1656 in Nieuwe Niedorp en gingen aan de Dorpsstraat
wonen. Hier werd in 1657 hun eerste kind, Elisabeth geboren. Anderhalf jaar later
kwam er een zoon, Johannes en in 1661 volgde nog een dochter, Margarieta. In 1662
werd Harman door het overlijden van zijn vrouw weduwnaar. Hij hertrouwde niet.
Paapse stoutigheden
We komen Hartman van der Woude in de geschiedenis van Niedorp tegen als
hyoofdofficier, ook wel baljuw of schout genoemd, van de Niedorperkogge. Hij is
verantwoordelijk voor de rechtspraak in het gebied. In Niedorp vervulde de officier
ook de functie van dijkgraaf. Hartman van der Woude was dus ook belast met de zorg
voor de bemaling en het dijkonderhoud. Vanaf 1673 was hij tevens schout van
Opmeer. In zijn tijd was de gereformeerde kerk de enige die was toegestaan. Met de
door ons zo geroemde Hollandse tolerantie was het in die tijd slecht gesteld, alhoewel,
vergeleken met die in andere landen van die tijd, vloeide hier geen bloed. Katholieken
en andere overtuigingen kwamen niet op de brandstapel, maar het was wel raadzaam
niet te koop te lopen met je 'afwijkende' godsdienstige overtuiging. Katholiek zijn
deed je dus stiekem. Er was een schuilkerk in Zijdewind. Het was een houten gebouw
dat van buiten er niet zichtbaar als een kerk mocht uitzien. Men sprak in die tijd dan
ook niet over een kerk, maar over een preekhuis, dat klonk tenminste protestants. In
1649 kwam de katholieke hulpbisschop Jacobus de La Torre in het geheim naar
Zijdewind om daar, samen met twaalf geestelijken uit de omgeving, het vormsel aan
de katholieken toe te dienen. Er waren zoveel gelovigen in Zijdewind bijeen dat dit
wel moest opvallen. Om deze, zoals men dat toen noemde, 'paapse stoutigheden' te
voorkomen, reed Hartman van der Woude samen met enkele overheidsdienaren naar
Zijdewind. De La Torre kon nog ontsnappen, maar enkele kerkmeesters werden
gearresteerd en er werd beslag gelegd op de inboedel van het preekhuis. Hartman van
der Woude werd echter door een woedende menigte urenlang vastgehouden en daarna
met stokken verdreven. Kort daarop werden van hogerhand soldaten naar Zijdewind
gestuurd om het preekhuis met de grond gelijk te maken.
Tien jaar later, in 1658 kreeg Hartman van der Woude te maken met een enigszins
vergelijkbare situatie in Nieuwe Niedorp. Daar hadden de mennonisten sinds kort een
Historisch Niedorp, informatieblad 2013 nr. 1
