-32-
Je kunt je afvragen of er bij Albrechts expedities naar Friesland ook nog steeds
heerkoggen gebruikt werden. Dat blijkt inderdaad het geval. Graaf Albrecht had daar
zelfs een opvallende voorkeur voor, al begrijpen we niet goed waarom. Men diende in
1398, vóór het uitvaren op 23 juni in Enkhuizen, op te komen met vaartuigen die in elk
geval geroeid konden worden! Niet alleen met heerkoggen, met hun kleine razeiltje,
maar ook met andere typen schepen als zogenoemde baardzen. Pas zo'n kwart eeuw
later zien we deze wijze van oorlog voeren veranderen. De oude riemtalen en het
riemgeld verdwijnen uit het zicht en er komt soudijgeld (soldij) voor in de plaats. Daar
moesten de soudeniers (ingehuurde beroepssoldaten) mee betaald. In plaats van
geroeid wordt er voortaan gezeild en scheepsruimten worden steeds vaker ingehuurd.
De alleroudste riemtalen bleven gebruikt voor alle mogelijke belastingen (vaak
'beden' genoemd) plus dan de bijzondere diensten.
Veel heervaartverplichtingen waren oorspronkelijk vastgelegd in stadsrechten. Zo zien
we Haarlem al in 1245 met 64 riemtalen en Alkmaar in 1254 met 25. Het zal geen
verwondering wekken dat er bij de slag bij Vronen in 1297 (waar de laatste tijd in de
pers veel over geschreven is) heerkoggen betrokken waren. Men zette deze schepen in
om met een omtrekkende beweging over de HeerHuigenwaard de Westfriezen in de
rug aan te vallen. Zoals we maar al te goed weten werden ze bij Vronen verslagen. En
eindelijk definitief.
Heerkoggen kenmerkten zich door hoge opbouwen, kastelen genaamd, waarop men
zich gemakkelijker kon verdedigen tegen vijanden die het schip hadden geënterd.
Overigens werden ze voornamelijk gebruikt in binnenwateren. Jammer genoeg zijn er
nooit resten van een heerkogge gevonden. Als ze de strijd hadden overleefd zullen ze
meestal wel weer omgebouwd zijn tot handelskoggen. Men zou zich nu nog kunnen
afvragen hoe lang er in Stavoren eigenlijk een Hollands garnizoen heeft gezeten. Ach,
niet zo erg lang, slechts dertien jaar, van 1398 tot 1411. Vanaf dat moment is Friesland
weer vrij, vrij van watje zou kunnen noemen 'vreemde smetten'. (Honderd jaar na de
grote expeditie van graaf Albrecht in 1398 veroverde Albrecht van Saksen alsnog
Friesland met een zeer grote legermacht aan huurlingen.)
Van het oude bruggenhoofd Stavoren is al sinds lange tijd nog maar weinig over. Een
zeer groot deel is verzwolgen door de zee.
Belangrijkste bronnen:
'Graven op zoek naar geld' door J.A.M.Y. Bos-Rops
'De grenzen aan de macht' door A. Janse
'Bijdrage tot de historische geografie van Kennemerland in de middeleeuwen' door J.K. de Cock
Het historische Informatieblad 'Rondom Niewecoop' voorjaar 2010
Onze eigen Informatiebladen van dec. 1992 en mei 2012
Wat willekeurige gegevens, afkomstig van het internet
Historisch Niedorp, informatieblad 2012 nr. 2
