Nog maar eens iets over onze koggen en riemtalen en het bruggenhoofd Stavoren -24- door Jan Keuken, opgedragen aan Guus en Jan Domna uit Nieuwkoop Twijfel Mijn vorige artikel ging over Koggen en Wijzends. Bepaald niet het makkelijkste stuk. Vooral het gedeelte over de wijzends vroeg nogal wat van de geïnteresseerde lezer. Het leverde me in elk geval een zeer positieve reactie op van Jan Beenakker, docent historische geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Beenakker heeft zich diepgaand met de vroegere waterstaat van onze omgeving beziggehouden. Dat is te lezen in zijn boek 'Van Rentersluze tot strijkmolen'. Ik laat nu de wijzends rusten en ga nog wat nader in op de gebieden die met koggen werden aangeduid. Dat is al nodig omdat enkele conclusies of opmerkingen echt wat bijgesteld dienen te worden. Zo staat er op bladzijde 26 dat Floris V bij aankoop van Waterland in 1282 er al koggen aantrof. Dat is echter zeer de vraag. Historicus Antheun Janse uit wat dat betreft zijn bedenkingen in een alom geprezen boek. Een boek over de Friese oorlogen van de Hollandse graven onder de titel 'Grenzen aan de Macht'Hij denkt dat het benoemen van bepaalde gebiedsdelen met een koggennaam volledig van Floris zelf is uitgegaan. Dat doet niets af aan het feit dat de Vikingen in Scandinavië al over zogenoemde 'scheepsdistricten' beschikten. En mogelijk, of zelfs waarschijnlijk in de negende eeuw ook aan onze kust. Districten met ongeveer dezelfde verplichtingen als onze koggen. Wellicht zou Floris deze kennis gewoon via een voorganger hebben opgedaan en strekte het tot navolging. In elk geval komen de koggen als scheepstype pas in de tweede helft van de 12e eeuw voor! Daar konden de Noormannen, zo tussen de jaren 800 en 1000, nog geen weet van hebben. Tot dusver is naar mijn weten bij geen enkele Hollandse graaf vóór Floris, die regeerde van 1256 tot 1296, iets bekend van koggen als gebiedsdelen met bijbehorende heervaartverplichtingen. Vandaar de twijfel van Janse. (Even voor de duidelijkheid: heervaart kan worden vertaald met een krijgstocht over water.) Van bruggehordt tot bruggenhoofd Het is opvallend dat in het oude Hollandse 'kerngebied' van Floris in zijn tijd nimmer iets over koggen vermeld wordt. Althans niet op papier. Het geldt typisch voor de verworven randgebieden zoals West-Friesland. Maar vóór die tijd maakte Floris al wel gebruik van riemtalen. De verplichte aantallen huislieden om in eerste instantie als roeier in een kogge te functioneren. En in tweede instantie, bij de gebruikelijke belegering van een stad of kasteel aan het gevecht deel te nemen. Dat laatste betekent een belangrijke bijstelling van Replica van een kogge. Het wrak van waarschijnlijk een echte 14e-eeuwse kogge werd onlangs gevonden in de IJssel bij Kampen. Historisch Niedorp, informatieblad 2012 nr. 2

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Informatieblad stichting Historisch Niedorp | 2012 | | pagina 24