-30-
waarschijnlijk voor, maar het zou bij een aantal best kunnen. Zóveel is er nu ook weer
niet bekend van de ontwikkeling van allerlei middeleeuwse namen. Een deel is zeker
overgenomen van de Wijzends die er al waren. Het was nu eenmaal een naam, een
term die een bepaalde functie aanduidde. Hoe verklaart men tegenwoordig de naam
Wijzend? In het boekje 'Polderlands' (met een mooi woord 'het glossarium voor
waterstaatstermen') beperkt men zich tot 'grenswaterloop' dan wel 'de kade die
erlangs loopt'. Dat klopt in een groot aantal gevallen, maar zegt weer weinig over de
mogelijke oorspronkelijke betekenis. Als we terugkeren naar Karsten worden we
enigszins verrast. Op blz. 66 van zijn Noordhollandse Plaatsnamen zegt hij "de
wijzenden, dat duidt op 'veld' of 'weide'". En hij onderstreept dat met een zinsnede uit
de 16e eeuw waarin gerept wordt van 'wisen, matten, beemt, wysen en hoylandt'.
Kennelijk waren de wisen dan wel wysen in die tijd nog vrij bekend!
Het is ook aardig om de voormalige schoolmeester Piet Bossen eens aan te halen uit
zijn 'Kroniek van de dorpen Aartswoud en Hoogwoud'. Per slot woonde hij vlak in de
buurt. Ik citeer uit zijn begrippenlijst: 'Wisene of Wisende: kade, kadijk; [of] de daar
langs lopende sloot of watering.' Hij laat weer eens zien hoe gemakkelijk een
waternaam overgaat op het dijkje ernaast of eventueel andersom. Maar tevens doet hij
het voorkomen alsof we hier niet alleen met de nog toekomstige Langereis te maken
hebben, maar met een veel algemener begrip. Waarschijnlijk leidt hij dat af uit het veel
voorkomende Wijzend. Het zal hem toch niet ontgaan zijn dat de Langereis op diverse
oude kaarten Wijzend werd genoemd (ook al heb ik dat in zijn boekje gemist)? De
hoek tussen de Omringdijk en de Langereis, bij onze Dikke Paal, heette niet voor niets
de Wijzenhorn. (Het is overigens interessant dat die laatste letter d van Wijzend hier
ontbreekt. Daar kom ik zo meteen op terug.)
Verder wijst Bossen erop dat er
twee Langereizen waren: de Hoge
Langereis aan de Niedorper kant en
de Lage Langereis aan de
Hoogwouder kant.
Die opmerking brengt ons op de
historisch geograaf Jan Beenakker,
een deskundige uit onze eigen tijd.
In zijn bekende boek 'Van
Rentersluze tot strijkmolen' spreekt
hij over de Hoogwouder Wijzend en
de parallelle Niedorper Wijzend. En
daarbij tekent hij aan dat de
Langereis als breed water gegraven
zou zijn op de plaats van de
Hoogwouder Wijzend. En dat er dus Uitsnede uit een kaart van Uitwaterende Sluizen van 1745 met
te^eliik ernaast een vervan eend c'c Wijzenhorn op de hoek van de Winkelerzeedijk en de
zeedijk van De Vier Noorderkoggen. Hier duidt Wijzen in elk
dijkje moest worden opgeworpen, gevai 0p tie Langereizer dijk(weg) en niet op het hier
de huidige Lage Langereis. ontbrekende water.
O
Historisch Niedorp, informatieblad 2012 nr. 1
Kert/wnu <1 \s-