JÈ
-34-
Winkel en de walvis
Er waren in de 17e eeuw zelfs enkele zeelieden uit Winkel die hun geluk beproefden in
de arctische wateren rond Spitsbergen en Jan Mayen. De walvisvangst was vaak zeer
lucratief, maar ook bijzonder gevaarlijk. Toch voer in 1618 commandant Jan
Nanninghsen van Winkel met zijn schip 'De Winckeler Kerck' naar Spitsbergen. In
opdracht van de Kamer Amsterdam moest hij jacht maken op walvissen.
Het ging hierbij om de kostbare baarden en natuurlijk het walvisspek, waar traan uit
werd gekookt. De oxhoofden met traan brachten in de 17e en de 18e eeuw beste prijzen
op. We weten ook dat Nanninghsen met twee andere schepen samenwerkte tijdens de
walvisjacht. Hij werkte in de wateren rond Spitsbergen samen met David Pietersen en
Jan Jacobsz Boots. Een jaar later, in 1619, voer een andere schipper, Jan Janssen van
Winkel met hetschip 'De Walvisch', in opdracht van de Kamer Hoorn naar de wateren
rond Jan Mayen.
Aan het begin van de 17e eeuw, toen de eerste Hollandse schepen naar de arctische
wateren werden gezonden, was er ook al een Niedorper van de partij. Engelse
scheepsjournalen verhalen ons dat de Nederlanders in 1612 begonnen zijn met de jacht
op walvissen rond Spitsbergen en Bereneiland. In 1612 was dat onder andere het schip
'De Neptunes' onder commando van Willem Cornelisz van Muijden. 'De Neptunes'
mat 140 lasten en de bemanning bestond uit 36 koppen, onder wie de Engelse piloot
Allan Sallowes. Sallowes was aangenomen om de Hollanders de vangst van walvissen
te leren en de daarvoor geschikte plaatsen aan te wijzen.
Vóór 1612 werd ook wel gejaagd op de zo belangrijke
olie, maar niet van de walvis. Men jaagde meer op
robben. Ook bij Kaap de Goede Hoop werd wel op
robben gejaagd. 'De Neptunes' was op 3 mei 1612 bij
Bereneiland op jacht en op 17 september 1612 keerde
'De Neptunes' in Amsterdam terug. Ten overstaan van
notaris Jan Fransz Bruijningh werd een verklaring
opgesteld over het gedrag van Allan Sallowes. De
goede man bleek tijdens de reis een grote leugenaar en
hij was altijd dronken. Helemaal niets had de
bemanning van hem geleerd, want hij wist zelf totaal
niets van de walvisvangst af. Onder de
bemanningsleden die deze verklaring ondertekenden
was ook een Niedorper, Pauwels Clasen van Niedorp.
Hij was kuiper en 20 jaar oud. Verder tekenden Cornelis
Cornelissen van Lambertschaag, bootsman en traanzieder, 20 jaar oud, Gerrit
Adriaensen van Enkhuizen, bootsgezel, 25 jaar oud, Jacob Jansen Smit van Texel, kok,
30 jaar oud. Er worden totaal 15 personen genoemd, allemaal nog vrij jong. De
gemiddelde leeftijd lag rond de 24 jaar.
flïB'Sï
fófeh-
door Jan Smit
Winkel, 2008