Van 't Nut en de Floor
Het Westfries Genootschap geeft naast zijn overbekende jaarboek een klein
cultuurhistorisch tijdschrift uit. Dat heet 't VIERKANT. Daarin vindt men naast het
nodige verenigingsnieuws verscheidene zaken die men juist voor onze streek van
belang acht. Zo staat er in het aprilnummer het een en ander te lezen over de beruchte
roof in het Westfries Museum. Maar ook iets over 'Nutsdepartement Twisk' dat
inmiddels zo'n 150 jaar bestaat en nog springlevend blijkt te zijn. Bij de wapenfeiten
wordt als eerste de Nutsspaarbank gememoreerd uit het stichtingsjaar (1855), gelijk
met een naai- en breischool. Verder de Nutsbibliotheek zo'n vier jaar later, een
rederijkerskamer, de Floralia (1918), een voetbal- en korfbalclub, een kleuterschool,
de peuterspeelzaal en de historische vereniging Twisca (1995).
Bij ons en anderen
Allemaal best indrukwekkend, maar binnen onze gemeente geniet Winkel de eer om
het wat leeftijd betreft nog met 7 jaar van Twisk te winnen! Volgens het laatste
jubileumboek van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, ter gelegenheid van haar
tweehonderdjarig bestaan (1784 - 1984), is de afdeling Winkel opgericht in 1848.
De vraag rijst dan onmiddellijk hoe het dan met de andere dorpen in onze gemeente
gesteld is (geweest). Oude Niedorp staat voor slechts 9 jaar genoteerd en wel van 1876
tot 1885. Barsingerhorn was er eerder bij, maar heeft het ook niet erg lang
volgehouden: 1807 - 1823. Kolhorn staat warempel twee maal genoteerd. De eerste
keer maar kort, van 1807 tot 1814, de tweede keer heel wat imposanter, van 1870 tot
1963. Dat is al bijna een eeuw. Afgehaakt in een periode dat steeds meer
departementen een nogal kwijnend bestaan gingen lijden. Na 1960 ging het met die
aloude Maatschappij bergafwaarts en daar was de televisie natuurlijk mede schuldig
aan. Wie had er nog zin om huis en haard te verlaten voor een of andere ouderwetse
lezing, al of niet met lichtbeelden? Nieuwe Niedorp staat in de annalen van 1843 tot
1965. Dat klopt aardig met het algemene beeld.
't Veld en Zijdewind waren kennelijk niet geïnteresseerd. De overwegend katholieke
achtergrond heeft wellicht mede een rol gespeeld. In Brabant en Limburg was het
aantal departementen ook relatief gering. Van enig enthousiasme voor bijzonder
onderwijs op religieuze grondslag was bij 't Nut zeker geen sprake. Men zag graag zo
goed mogelijk 'neutraal' onderwijs op algemeen christelijk-humanistische grondslag
en heeft zich daar voortdurend voor ingespannen. Van de kleuterschool tot en met het
volwassenenonderwijs. In Hoogwoud dacht men kennelijk positief over 't Nut, want
daar bestond het departement van 1857 tot 1967.
Ook in Aartswoud en Spanbroek waren afdelingen gevestigd. Het departement
Abbekerk- Lammertschaag bestaat vanaf 1856 nog steeds. Overigens net als de in onze
ogen piepjonge Wieringermeer (1937).
Af en toe wordt er in streekverband tussen de nog bestaande afdelingen in de buurt
vergaderd. Aldus Jaap Wittekoek uit Winkel.
-1-
door Jan Keuken
