Historiën', is in dec. '96 een artikel geplaatst uit een ander blad met de titel 'Het
oudste pand van De Ronde Venen: Het
Veldhuis'. Waar moeten we dat zoeken?
In de buurt van het plaatsje Wilnis, ten
zuidwesten van Vinkeveen (vorig jaar
nog prominent in het nieuws, vanwege
het onverwacht doorbreken van een
kadedijkje).
In het artikel wordt beweerd, dat een
veldhuis in vroeger tijd een boerderij is
geweest op een plek die door militairen
van strategisch belang werd geacht.
Ik citeer: Het Nederlandse recept tegen invallen van vreemde legers was nu eenmaal
het onder water zetten van grote stukken van Nederland: inundatie. Hier duikt het
begrip 'veldhuisvoor het eerst op. Het militaire gezag wees boerderijen aan die aan
de rand stonden van zo 'n ondergelopen stuk land. De bewoner was dan verplicht
soldaten in te kwartieren en bovendien onderdak te bieden aan materieel en
paarden
Ik heb nogal wat tijd besteed aan het nagaan van deze beweringen omtrent het veld
huis. Ik ben zelfs met een geïnteresseerde vriend, die toevallig ook Velthuis heet, op
pad gegaan naar fortificaties in de buurt van de Hollandse Waterlinie bij Utrecht.
Overigens zonder veel succes. Er zijn inderdaad wel veldhuizen te vinden in de buurt
van inundatiegebieden. Een van de meest sprekende voorbeelden treffen we aan in de
Stelling van Amsterdam, namelijk bij Fort Veldhuis ten zuidoosten van Heemskerk. Op
korte afstand van dat fort is een Veldhuis te vinden waarnaar het fort genoemd lijkt.
Dat zou inderdaad bij uitstek geschikt geweest kunnen zijn om een rol te spelen bij een
geïnundeerde omgeving.
Om nog eens wat te noemen: bij Alphen aan de Rijn lag eertijds een Veldhuis op de
rand van de Oude Hollandse Waterlinie. Tussen Vinkeveen en Loenersloot lag een
Veldhuis en bovendien een 'Huis te velde' daar niet ver vandaan. Zo tussen Loener
sloot en Loenen aan de Vecht. Gezien het waterige landschap zou inundatie hier best
kunnen en dat is de jongens van de genie natuurlijk niet ontgaan. Bij Veldhuizen ten
oosten van Nijkerk denken we aan de Gelderse Vallei die ook voor een belangrijk deel
tot de inundatiegebieden behoorde. Zo zouden we nog wel even door kunnen gaan.
Om even een zinvolle zijsprong te maken: het is de meesten waarschijnlijk onbekend,
maar in november 1939 zijn door de Nederlandse regering nog zeer grote delen onder
water gezet, zowel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, als ten noorden van Amster
dam, tussen Beverwijk en Monnickendam. Onze marinehaven werd ook extra
beschermd door het onder water laten lopen van landerijen ten zuiden van Den Helder.
De Afsluitdijk kreeg een natte buffer in Friesland tussen Zürich en Kornwerd. Ach,
veel gegeven heeft het allemaal niet zoals we weten. Edoch.
Toen de geallieerden tegen het eind van de oorlog het zuiden van Nederland bereikten
liet de Duitse legerleiding opnieuw grote delen van onze Waterlinie en de Stelling van
Amsterdam onder water lopen. En bovendien nogal wat elders gelegen poldergebieden
-6-
'Ons' Veldthuysen op de kaart van Uitwaterende
Sluizen, omstreeks 1700
