Van 'gemankeerde' molen tot 'zegevierend'
Schagerkogge-gemaal
-23-
Iets over onze gemalen en hoe we daar tegenaan kijken
Misschien dat sommigen er verbaasd van opkijken, maar onze watermolens horen óók
tot de gemalen. Om daar dan maar mee te beginnen: de vorige keer is er in ons blad
nogal wat aandacht besteed aan de Kostverloren molen. De belangstellende lezer zal 't
wellicht zijn opgevallen dat er een rare tegenstrijdigheid zat tussen een regel op het
voorblad en een zinnetje op blz. 13. Werd de molen nu onttakeld in 1912 of pas in
1938? Aat Wit houdt het op 1912, simpelweg omdat het zo letterlijk in de notulen van
het polderbestuur is terug te vinden. Het verkeerde jaartal 1938 komt uit een overigens
bijzonder aardig boekwerk: 'Molens in Noord-Holland, een inventarisatie van het
Noordhollands molenbezit', uitgegeven in 1981. Zo zie je maar weer eens, datje geen
geschiedenis kunt bedrijven zonder af en toe in de fout te gaan.
Oriëntatiepunt
Een andere kwestie is of je het waard vindt om de molen in de huidige staat en
omgeving op de rijksmonumentenlijst te laten zetten. De huidige eigenaar ziet het
waarschijnlijk als een beperking van zijn vrijheid en heeft het dus liever niet. Onze
gemeentelijke monumentencommissie ziet er geen heil in omdat alle binding met het
water is verdwenen. De Rijksdienst denkt daar iets anders over. Die vindt het cultuur
historisch een waardevol overblijfsel uit onze waterstaatsgeschiedenis en noemt de
omgeving juist historisch gaaf! De lege ruimte om de molen is tot op zekere hoogte
nog redelijk authentiek op het beboomde laantje na. Zo zie je hoe verschillend men
tegen iets aan kan kijken. Zelf zou ik het in elk geval betreuren als de molen ooit van
het (verkavelde) toneel zou verdwijnen, juist omdat hij mét zijn voorgangers herinnert
aan onze allereerste Niedorper polders. En verder natuurlijk aan het grillige waterrijke
weidelandschap dat eeuwenlang juist deze omgeving kenmerkte!
Alleen een deel van de eertijds belangrijke Herbergsloot loopt nog tot de Kostverloren
molen, maar dat is vanaf de weg niet echt zichtbaar. De molen zelf is kennelijk in alle
vrijheid aangepast aan de wensen van de huidige bewoner. Daar kan ik persoonlijk niet
zo erg enthousiast over worden, maar alles is zonder veel problemen ooit weer terug te
brengen tot de vooroorlogse staat. Dat is alweer een hele troost. Verder ben ik van
mening dat elke historische beschrijving van dit gebied haast vanzelfsprekend wordt
opgehangen aan die nog bestaande molenromp. Zonder dit centrale bouwwerk is er
niet of nauwelijks een zinvol oriëntatiepunt te vinden.
(Zie bijvoorbeeld informatieblad nr. 41.)
De molen aan de Oosterweg is oorspronkelijk van veel jongere datum en kan in zijn
eentje uiteraard het vroegere molenrijke landschap niet representeren.
Op geen stukken na.
door Jan Keuken
