In 1682, een paar weken na de dood van Dirck Rembrantsz van Nierop, probeerde Haringhuijsen ook diens erfenis te monopoliseren. De Staten kregen van hem een verzoek voor een privilege op de maantijden. Het belangrijkste argument van Haringhuijsen was dat van Nierops kwalitatief hoogstaande rekenwerk niet in handen van ondeskundigen mocht vallen. Almanakverkopers die altijd van Dirck Rembrantsz van Nierops berekeningen gebruik hadden gemaakt zoals G.J. Saeghman, werden door Haringhuijsen buitengesloten. Toch vroeg Saeghman in 1689 octrooi aan voor zijn comptoiralmanakken. Het auteursprobleem aangaande de berekeningen loste Saeghman op door Pieter Rembrantsz van Nierop (neef van Dirck) de berekeningen voor zijn almanakken te laten maken. Op 22 september 1693, na het overlijden van Haringhuijsen, kreeg Pieter Rembrantsz van Nierop het privilege van de Staten op de berekening van maan- en watergetijden. Een uittreksel van dit privilege is opgenomen in de Stichters Nier opper Almanach" voor 1695. Almanakken Er waren vele soorten almanakken: schrijfalmanakken, maar ook kleinere formaten zoals de zakalmanak en vele lokale almanakken. Verder kantooralmanakken, meerjarige almanakken en schutterswachtalmanakken. De comptoiralmanak had vaste aftrek bij stedelijke overheden: o.a. de Amsterdamse stadsregering, leden van het Admiraliteitscollege. Ook werden deze almanakken gebruikt voor administratieve doeleinden in allerlei stedelijke en kerkelijke instellingen. Ook de overheid van Alkmaar gebruikte comptoiralmanakken. Zeker is dat bij het ontstaan van de almanak, het woord almanak de betekenis had van "tabel" waarin de bewegingen van zon en maan schematisch zijn weergegeven. Hoe zag een 1T eeuwse almanak er uit? Er was een aantal vaste en variabele rubrieken. Vast onderdeel was de "Verklaringe", een instructie voor het almanakgebruik. Dan volgde de jaarkalender, per maand al dan niet ingeleid met een vers. De data werden in cijfers gegeven en de dagen van de week aangeduid met de letters A t/m G. Een rode letter in dit rijtje was dan de zondag. Verder stonden in de kalender de heiligedagen, de markten en per week de epistel en evangelische hoofdstukken volgens het kerkelijk jaar. In de vorm van symbolen werden de vier maangestalten weergegeven. Per maand werd beschreven in welk teken van de dierenriem de zon zich bevond. De stand van de maan ten opzichte van de zodiac werd voor elke dag opgegeven. Na de kalender volgde aanvullende informatie, vrijwel altijd een overzicht van de watergetijden, dienstregeling voor trekschuiten, beurtschepen en koetsen en ook het sluiten van de stadspoort. Als leesstof treffen we in almanakken nog historische kronieken, anekdoten, kluchten en andere verhalen. Almanakken berekend door Dirck Rembrantsz van Nierop verschenen van 1655 tot 1683. Postuum verschenen ze nog van 1684 t/m 1689 en in 1693 en 1698. Van Pieter Rembrantsz zijn almanakberekeningen bekend uit de periode 1684-1705. -16-

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Informatieblad stichting Historisch Niedorp | 2001 | | pagina 18