- 23 - In Utrecht spreekt men omstreeks 1400 bij de verboden ook nog over 'teneyzen'. Het gaat hier om een vorm van kaatsen waar we straks nog even op terugkomen. Soms werd er tamelijk precies ingegaan op plaatsen waar bal spelen straffen konden opleveren. Zo lezen we: '-en zal niement gheenderhande balspiel hantieren optie grote straten andie poortsyde noch aendie lantsyde, noch sollen (spelen), noch cloten mitter colve, noch op gheenen kerchoven of in kercken, noch in cloosteren, op 1 pont (veer), rechtevoort uut te panden (recht je voordeur uit..)'. Brabant en Delft: 400.000 ballen per jaar. Wanneer het colfspel ontstaan is is gewoon niet meer na te gaan en waar dat gebeurd zou kunnen zijn is in nevelen ge huld, al bestaat er in deze een grappige tweestrijd tussen Holland en Schotland. Aan onze kant wijst men nogal eens op de indrukwekkende hoeveelheid ballen die zo tussen 1400 en 1600 aan de overburen zijn geleverd. Bergen op Zoom en waar schijnlijk ook Delfshaven waren de doorvoerhavens waar Schot se kooplieden hun inkopen deden. Maar of dat nu zo veel zegt over de oorsprong van het colven is te betwijfelen. De beste voetballen schijnen tegenwoordig uit Pakistan te komen, maar dat heeft meer te maken met goedkope kinderar beid dan met de uitvinding van de voetbalsport. Men schat overigens, dat er omstreeks 1550 in Brabant en Delft tenminste 400.000 colf- en kaatsballen per jaar werden gefabriceerd Hoe het ook zij, we kunnen er niet omheen dat er in de ooste lijke kustplaatsen in Schotland behoorlijk gecolfd werd. Het is wel opvallend dat er aan beide kanten van de Noordzee met evenveel hartstocht hetzelfde spel werd beoefend. Het blijft de vraag welke zeelieden voor 't eerst met stok en bal naar de overkant voeren. Men weet intussen heel zeker, dat het colven al in de 12e eeuw op heel veel plaatsen gespeeld werd en dan vooral op plekken met een behoorlijke speelruimte zoals pleinen, lange brede straten en in de winter zo mogelijk op het ijs. Een mooi dichtgevroren water betekende natuurlijk een ideale ge legenheid; toch werd ook daar het spel nogal eens verboden omdat hard geslagen ballen ook daar gevaar opleverden. Op een groot aantal schilder ij en en prenten zijn ijscolvers afgebeeld, al of niet op schaatsen. Verloot of verysert. De colfstokken hadden een persoonlijk karakter. De stelen kregen een b ij zonder windseltje en er werd op de metalen on derstukken, die gewoonlijk sloffen werden genoemd, een eigen merkteken aangebracht. Om de ballen een behoorlijke klap te geven waren deze sloffen voornamelijk van lood of ijzer ge maakt In de Flevopolder is een schip opgegraven dat daar zo half weg de 16e eeuw is vergaan en de restanten van een aantal splinternieuwe colfstokken aan boord had. Dit z.g. Bid- dinghuizer colfschip bevatte zelfs drie soorten: negen voor rechtshandigendrie voor linkshandigen en nog vier kinder- stokken. Er zijn opvallend veel portretten van kinderen ge maakt waarbij stok en bal een prominente plaats innemen, 't Colfspel was vroeger een volksspel voor alle leeft ij den.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Informatieblad stichting Historisch Niedorp | 1996 | | pagina 24