r>
- 10 -
Wat oude kaarten te vertellen hebben..
Het was me bekend, dat er in het Rijksarchief in Den Haag nog
wel iets te vinden zou zijn voor geïnteresseerden in oude kaarten
van ons gebied. Een paar maanden geleden ben ik dus maar eens
een kijkje gaan nemen. Via een duidelijke catalogus kwamen er een
paar kaartbeelden op een scherm die ik nog niet, of alleen slecht-
leesbaar kende. De originele kaarten krijgt men helaas niet meer
onder ogen. Ter plekke een afdruk laten maken gaat ook al niet.
Je kunt opgeven wat je gereproduceerd wil hebben, op welk papier
en formaat. Thuis krijg je een gespecificeerde rekening, die na
betaling en geruime tijd wachten uit einde lijk resulteert in toe
zending van het bestelde. Kortom: geen systeem om bepaald
enthousiast te zijn.
Met één van de afdrukken ben ik overigens in mijn nopjes.
Het betreft een kaart van Gerrit Dirksz. Langendijk uit 1611
en het omvat een gebied rondom Zijdewind met een straal van zo'n
A a 5 km.
De heer Langendijk maakte verscheidene kaarten van Westfriese
gebieden, kennelijk bij voorkeur in z.g. vogelvluchtperspectief,
dus schuin van bovenaf gezien. Deze manier van werken was nogal
geliefd in vroeger tijden. Ook steden werden vaak zo getekend,
daar zijn prachtige voorbeelden van, o.a. van Joan Blaeu)
De mensen waarvoor de kaarten bestemd waren konden zo een veel
natuurgetrouwer beeld krijgen van de bebouwing (kerken, molens,
stadhuizen), maar ook eventueel van de beplanting.
Bij Langendijk moeten we de geschetste huisjes en boerderijen niet
al te serieus nemen. Het is onmiskenbaar, dat hij de dorpen als
ze niet wezenlijk belangrijk waren voor de opzet van de kaart
zeer grof aangaf. Laten we eens kijken naar de bijgevoegde afbeel
ding van een gedeelte van N. Niedorp omstreeks het jaar 1611.
Er zijn uitsluitend boer
derijen aangegeven aan de
n.w.zijde, terwijl het ze
ker is, dat ze ook aan
de z.o.zijde voorkwamen.
De boerderijen werden
door Langendijk vrijwel
altijd aangegeven als een
z.g. langhuisstelp:
een afgeknotte stolp met
voorhuis. Volgens de
deskundige L. Brandts-
Buys moeten we geen be
tekenis hechten aan het
schot tussen voorhuis en
stelp (of stolp). Het
zouden i.e.g. geen muren
kunnen zijn. Langendijk
schematiseerde' zijn
boerderijen tot een soort
voorhuis-achterhuis
De bebouwing aan de Wes-
terweg is opvallend.
Het ontbreken van gewone
huizen aan de n.w.zijde
zal de werkelijkheid wel
aardig benaderen.
