- 19 -
Over Nieuwe Niedorp van 1893 to 1953 (vervolg)
Al eerder was er een belangrijke zaak te niet gegaan. Dat was de zaag
molen. Deze was gebouwd in 1848 door de toenmalige burgemeester, de
heer Scheltinga-WinterbergHij noemde de molen "De drie gezusters" naar
zijn drie dochters. De molen werd gebouwd 200 m. ten N.W. van de dorps
straat (thans Zaagmolenstraat) en een houthaven werd er gegraven voor
opslag van de te zagen stammen.
Later ging de zaak over aan twee schoonzoons van de burgemeesters de heren
D.v.d. Stok en R. Langedijk. Na de dood van de heer Langedijk kwam de
molen aan zijn beide schoonzoons, de heren Daniël Nierop en Jan Coster.
Onder hun beheer is de zaak te niet gegaan. Door de opkomst van de grote
stoomzagerijen konden ze niet meer concurreren; de toestand op het platte
land was door de lage prijs van kaas, boter en granen zeer slecht en in
1895 of 96 werd de molen afgebroken en als afbraak verkocht.
Weer een werkgelegenheid minder in ons dorp en een belangwekkende indus
trie verdwenen. De zaagmolen oefende op mij als jongen een grote bekoring
uit. Dat op en neer gaande zaagraam leek mij een wonder en als het dan
hard waaide duurde het niet eens zo lang voor zo'n dikke stam in planken
en platings was gezaagd.
Nog zie ik de ijzeren molens, die duizende kilo's wogen, vervoeren op
een wagen met vier schijfwielenDe as moest nog weer dienen voor een water
molen. De vervoerders hadden er vier paarden voor gespannen, maar doordat
de dieren niet gelijk aanlegden, kwam er geen beweging in. Toen besloot men
het met twee paarden te proberen. Het was een span dat altijd met elkaar
werkte en waarachtig, het ging en de as is zo naar station Noord Scharwoude
gebracht, waar hij op een wagon werd geladen.
Met de zaagmolen ging niet alleen werkobject verloren, maar ook een stuk
dorpsschoon was voorgoed verdwenen.
De bestuurders van Nieuwe Niedorp hebben gemeend, dat de herinnering aan
die molen niet verloren mocht gaan en ze hebben, toen er woningen gebouwd
werden op de gedempte houthaven, de straat, die daardoor ontstond, Zaag
molenstraat genoemd.
Vlak tegenover de zaagmolenbrug (sinds 1950 een stenen), waar de steeg
was naar de kaasfabriek, is ook nog een fabriekje gevestigd geweest. Het
was de heer Christiaan Swart, die op een terrein achter de kaasfabriek,
een stoommeelfabriek bouwde. Het was wel geen grote fabriek, maar stoom
was de beweegkracht. Lang heeft deze fabriek het niet gemaakt. Na een
paar jaar, ik meen in 1895, volgde de afbraak van het nieuwe pand.
Ook de meelmolen die aan de Oosterweg stond, is verdwenen, hoewel vele
later. De grutterij annex veevoerhandel van de firma van Herwerden heeft
zich echter tot nu toe gehandhaafd.
Ook op ander gebied is nog wel wat beproefd.
De heren Schoorl en Butter gingen een fabriek
je van ciders en vruchtensappen beginnen (de
Citrus). Maar ook deze zaak scheen geen best.
mogelijkheden te scheppen.
Nog werden er enkele-: druivenkassen aangelegd
door de heer G.Keuken en de heer S.v.d.Stok.
Door de lage prijzen en de moeilijkheden met
de afzet zijn deze weer gesloopt en naar het
centrum van de glascultuur verkocht.
jaren
