De kompasrichting van de Westerlaan
gebouwde landhuis er is ingepast. Die zeventiende eeuw
is de periode dat de Republiek der Zeven Verenigde
Provinciën op het toppunt van haar macht was, en een
belangrijke speler was op het wereldtoneel. De Noordelijke
Nederlanden waren welvarend en de bovenlaag van
de bevolking was rijk; zo ook de familie van Egmond
van de Nijenburg die het landgoed in eigendom kreeg.
Zij hadden hun fortuin voornamelijk opgebouwd uit de
verdiensten van de Hoornse kamer van de VOC. Eén van
de belangrijke verworvenheden in die zeventiende eeuw
was de bloei van de wetenschappen en de belangstelling
voor relatief nieuw ontdekte fenomenen zoals de beweging
van hemellichamen en de positie van de aarde in ons
zonnestelsel. Direct verband kan niet aangetoond worden
maar het is wel opmerkelijk dat dichtbij in Alkmaar de
familie Metius woonde die bestond uit sterrenkundigen,
wiskundigen, landmeters en bouwers van navigatie-
instrumenten. Aannemelijk is dat al deze kennis een rol
heeft gespeeld bij de bepaling van de zichtlijn die we nu
Westerlaan noemen. Er zijn rondom Nijenburg nog meer
aanwijzingen voor belangstelling van navigatie in de
tuinaanleg. Naast het koetshuis is een stukje aangelegd
bos, ook wel het Franse werk genoemd waar een
kruis doorheen loopt. Dat kruis is precies in de richting
noord-zuid aangebracht, je zou het een aangeplante
kompasnaald kunnen noemen. Ook is opmerkelijk dat de
Westerlaan ongeveer in dezelfde richting is aangelegd als
de Kuillaan, maar daarover later meer.
Bij de bouw van het landhuis Nijenburg zou rekening
gehouden zijn met de inpassing ervan op twee zichtlijnen.
De eerste loopt via de rooilijn naar de waagtoren van
Alkmaar in het noordoosten en de tweede vanaf de
voorgevel langs de as van de huidige Westerlaan. Deze
laatste as sluit loodrecht aan op het landhuis. (Zie ook het
artikel van Ina Blekemolen in de Cronyck winter 2020.) Met
behulp van Google Earth Pro kan geconstateerd worden
dat de huidige as van de Westerlaan precies in de richting
3100 azimut loopt. Dat is niet helemaal de kompasrichting
waar de zon op de langste dag ondergaat want dan zou
hij op 312o azimut moeten zijn aangelegd. Vanuit het
landhuis loopt de zichtlijn via de Ronde O over de spoorlijn
en nog een stukje verder en biedt daarna uitzicht over de
Egmondermeer op de duinen tussen Wimmenum en Het
Woud. Men denkt dat oorspronkelijk de as van de laan
aangesloten geweest is op het midden van het landhuis
waar het bordes en het latere balkon zich bevinden. Het
nu verdwenen beeld van de zonnegod Apollo van de
dakkapel is daar volgens sommigen ook een aanwijzing
voor. In de loop der eeuwen moet de as iets naar het
noordwesten verschoven zijn wat te verklaren valt uit de
latere aanplant van bomen (beuken) die de zichtlaan nu
omzomen. Dat kan op zijn beurt de kleine afwijking in
graden azimut verklaren die de huidige laan afwijkt van
de precieze richting waar de zon op 21 juni ondergaat nl.
312o. Die omzoming is waarschijnlijk geruime tijd na 1742
Zichtlijn vanaf Nijenburg
Deze rode lijn is ingetekend op 310° azimut en loopt vanaf Huls Nijenburg over de Westerlaan. Hij is doorgetrokken tot de kustlijn.
Google Earth
Kompasrichting Westerlaan - Google Earth Pro
