LAAN - MYTHISCH ERFGOED
Viering van die zomerzonnewende in Heiloo
Wat zien we bij een zonnewendeviering?
Waarom gaan we naar het Heilooërbos?
Jan van der Giessen
Ook dit jaar verzorgt de Historische Vereniging Heiloo
weer zonsondergangwandelingen. Gezien het succes van
de voorgaande jaren zullen er drie gehouden worden nl.
op 19, 20 en 21 juni. Dit jaar krijgen de vaste begeleiders
van onze vereniging ondersteuning van Inge Kracht die
eerder al zelf evenementen rondom de zomerzonnewende
organiseerde. Om de deelnemers en natuurlijk ook de
thuisblijvers te informeren over de achtergronden bij deze
avondwandelingen in het Heilooërbos, volgen hieronder
enkele wetenswaardigheden.
Elk jaar op 21 juni is het tot laat in de avond druk in het
Heilooërbos. Er vindt dan een bijzonder fenomeen plaats
dat heel veel mensen willen meemaken. Het grootste deel
van die mensen is op weg naar de omgeving van de Ronde
O, aan de westelijke zijde van de huidige Westerlaan die
vlak bij de spoorlijn gelegen is. Sommigen hebben een
picknickmand bij zich gevuld met een fles wijn, glazen en
wat te eten. Het is gezellig en rustig maar als de tijd verstrijkt
neemt de spanning toe. Men kijkt naar het westen waar
inmiddels de ondergaande zon bij Bergen aan Zee boven
de duinen is verschenen. Langzaam gaat de zon onder, elk
jaar weer op dezelfde plek ter afsluiting van de dag met de
langste tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang. Als het
zonlicht vlak voordat het wegebt als het ware oplicht en de
bomen oranje kleurt, klinken de glazen en zijn de mensen
blij dat ze het begin van de astronomische zomer zo bewust
hebben kunnen meemaken. Het wordt nu snel donkerder
en iedereen vertrekt weer huiswaarts. Het bos blijft achter
in de eerste zomernacht waarin het echter niet helemaal
donker wordt. De zon zet zijn denkbeeldige reis net onder
de horizon naar het noorden voort en zal op 22 juni vroeg in
de ochtend in het noordoosten weer opkomen. Gedurende
het etmaal van de langste dag stond de zon heel even stil
boven de noordelijke- of Kreeftskeerkring daarom wordt
de dag ook wel die van de zomerzonnewende genoemd.
Daarna gaat hij elke avond steeds zuidelijker onder tot
hij de zuidelijke of Steenbokskeerkring heeft bereikt. Het
duurt precies een halfjaar voordat hij daar aankomt en dan
begint bij ons de astronomische winter. Daarna moeten
we een halfjaar wachten tot het weer 21 juni is en we met
picknickmanden weer naar de Ronde O op weg kunnen om
weer het mythische moment van de zomerzonnewende mee
te maken. Mits het weer meewerkt; en natuurlijk mits het
Zonsondergang op 21 juni 2020 over het spoor gezien vanaf de Ronde O.
Foto Joop Tulp
geen schrikkeljaar is, want dan vieren we de langste dag op
20 juni. Om praktische redenen vinden de wandelingen van
de vereniging ook plaats op 19 en 20 juni. De zon gaat op
die dagen niet precies op het noordelijkste punt onder maar
dat verschil valt voor het blote oog niet te onderscheiden.
De zichtlaan of Westerlaan in het Heilooërbos is vanaf
het landhuis Nijenburg gericht op de zonsondergang op
de langste dag van het jaar. Hierdoor kan men jaarlijks
getuige zijn van het begin van de astronomische zomer en
kan men de zomerzonnewende vieren. Dat is opmerkelijk
omdat er zover wij weten helemaal geen traditie was
van zo'n viering. Bij het ontbreken van bronnen over de
motivatie van de aanleg van deze zichtlijn moeten we
die reconstrueren. De plannen ervoor zijn waarschijnlijk
gemaakt in de zeventiende eeuw dus vóór de bouw van
het huidige landhuis. Dit valt af te leiden uit de kompas
richting waarin de tuinen zijn aangelegd voordat het later
3
