Het gezichtspunt van Jaap Olbers
Het Galatea-effect
Galatea en Pan, schilderij van Jaap Olbers, april 2021. Geschilderd op doek
met acrylverf, formaat 50 X 70 cm,
ondersteunt Christi Klinkert (conservator Stedelijk Museum
Alkmaar) het laatstgenoemde.
Ervan uitgaande dat de eigenaren met de beeldengroep
niet alleen maar de bedoeling hadden de tuinen meer
aanzien te geven, maar ook een voor de eigen familie
belangrijke achterliggende betekenis wilden uitbeelden is
het nog steeds niet duidelijk waarom Galatea en Pan (met
het gezicht in een grimas) naast elkaar werden afgebeeld.
Of schiet ons 21e-eeuwse perspectief tekort bij het zoeken
naar een 'logische' duiding?
Een mogelijke weg naar een acceptabele duiding is te
vinden in een ander verhaal over Galatea. Tijdens de
zondvloed, geruime tijd na het voorval met Polyphemus,
ontmoeten Pan en Galatea elkaar. Pan verleidt Galatea om
op zijn rug gezeten met hem mee te gaan om te ontsnappen
aan de zondvloed. "Als ik wil kan ik naar de sterrenhemel
klimmen met mijn geitenvoeten". Galatea wijst hem af en
zoekt haar eigen heenkomen. Vormt deze passage een
betere basis voor een allegorische duiding? We kunnen de
vroegere eigenaren helaas niet meer bevragen.
Jaap Olbers, voorheen docent Nederlands en tekenen,
werd geïnspireerd door het artikel in de Cronyck. Hij stelde
zich voor, hoe de beeldengroep eruit kan zien, passend
binnen een oude mythologie én vertaald naar onze tijd.
Uitgebeeld is het moment van hun eerste ontmoeting. Pan
ziet een leuke vrouw en is van plan haar aan te spreken.
Hij heeft er plezier in om in haar nabijheid te zijn. Maar hij
heeft geen weet van de stemming waarin Galatea verkeert
en van de droevige gedachten die haar bezighouden.
Ze mist Acis, haar geliefde, en kan hem niet meer bereiken.
Ze vreest, dat hem iets noodlottigs overkomen is.
Haar mobieltje is een nutteloos instrument geworden.
Galatea vertegenwoordigt, volgens Jaap Olbers, een
vrouwenfiguur uit onze tijd. Pan is iemand van (heel)
vroeger, nog herkenbaar als een sater of een bosgod. Deze
visie en de imponerende Herculesbeelden bij de vijver van
Nijenburg vormden de inspiratie voor een schilderij met
acrylverf geschilderd op een doek met een formaat van 50
x 70 centimeter. Hierbij gaat een afbeelding van het doek.
Misschien staat zijn versie niet eens zover af van wat de
eigenaren van Nijenburg in het begin van de
achttiende eeuw hebben bedoeld.
Maar ook hiervoor geldt dat er wellicht oplettende lezers
zijn die tevoorschijn komen met een (nieuw) inzicht op
het bovenstaande. Immers 'hoe meer we geloven in onze
mogelijkheden om een doel te bereiken, hoe waarschijnlijker
het zal zijn om dit te bereiken' Galatea-effect).
Wij houden ons aanbevolen.
1 Ronald H.M. van Immerseel, 'Mythologische tuinbeelden als
legitimering van de afkomst Virtus 7, Leeuwarden 2000
2 https://grieksemythologie.net/namen/eury/galatea1 .html
3 Ontleend aan het verhaal van Pygmalion van Kreta die
verliefd werd op zijn perfecte beeldhouwwerk dat de ideale
vrouw belichaamde, hij noemde haar Galatea. De godin
Venus bracht het beeldhouwwerk tot leven. Dit leidde
tot verliefdheid van de beeldhouwer op zijn schepping.
(Ovidius, Metamorphosen, boek X)
37
