4. De 'trouwborden' van Nijenburg, een uitzonderlijke
collectie
als kwartierschildjes.
Zij lijken echter te
groot om te passen
in een rouwkas met 4
kwartieren, laat staan 8
kwartieren. Maar geheel
uitgesloten is dat niet.
De herkomst en functie
van deze wapenbordjes
blijven vooralsnog
onduidelijk.
Dan nog dit: wat is
de oorzaak van het
betrekkelijk geringe
aantal wapenborden
(uit rouwkassen) in de
Nijenburgse collectie?
Vermeld is reeds dat
slechts 20 van de
ruim 200 rouwkassen
en rouwborden
van de Grote Kerk
Alkmaar in 1795 bij de
rechthebbenden zijn
terechtgekomen. Ruim
25 van de 200 borden
behoorden toe aan de
familie Van Egmond van
de Nijenburg en meer
dan 10 borden aan de
familie Van Foreest. Hoe
heeft de familie Van
Foreest destijds in dezen
gehandeld? Daarover
kan het volgende
worden gezegd, op basis
van informatie van Peter
Tomson.
De pater familias in 1795 was Cornelis van Foreest (1756
1825). Hij was voor en na de inval van de Fransen (1795) een
militant patriot en een vooraanstaande Bataafse bestuurder.
Als zodanig gaf hij er duidelijk blijk van dat hij het revolutionaire
principe van 'gelijkheid' onderschreef, een voorstander was van
een egalitaire samenleving. Daarvan uitgaande steunde hij in
het parlement de afschaffing van adellijke en heerlijke rechten,
zoals het jacht- en visrecht. Hij was blijkbaar niet zo gehecht
aan een adellijke titel (evenals zijn meeste familieleden), ook
niet toen hij na 1814 het predicaat 'jonkheer' officieel mocht
voeren. Verklaart dit waarom hij slechts enkele rouwborden
van zijn voorouders heeft doen ophalen? Hij moet kennelijk
wel de waarde hebben ingezien van de twee houtgesneden
wapens. Voorts zullen de borden van zijn moeder (Maria
Wilhelmina Stoezak) en zijn betovergrootmoeder (Machteld,
de eerste Van Foreest op het huis Nijenburg) wellicht een
bepaalde emotionele waarde hebben vertegenwoordigd. Maar
het aantal uit de kerk meegenomen borden blijft klein. Of
speelden financiële redenen een rol? Mogelijk waren de meeste
borden zwaar beschadigd en niet toonbaar meer. We zullen het
waarschijnlijk nooit weten.
Bij de start van restauratie van Nijenburg in 2007 werd op
zolder een aantal bijzondere bordjes aangetroffen. Ze hebben
een geheel andere verschijningvorm en functie dan de
rouwborden. Maar de weergave van twee kanten van het leven,
trouwen en rouwen, komt met de beschrijving van beide typen
borden goed tot uitdrukking.
De nu te bespreken bordjes hebben grotendeels betrekking
op huwelijksvieringen. Daarom is de benaming 'trouwborden'
toepasselijk. Slechts enkele van deze bordjes worden thans in
het huis getoond.
Bekend is dat bij huwelijksvieringen allerlei ceremoniële uitingen
een rol spelen. In de feestwinkel kan men daarvoor heden ten
dage dan ook toepasselijke (papieren) bordjes aanschaffen.
Bij navraag blijkt dat het gebruik van trouwbordjes zoals
die van Nijenburg niet zo bekend is. Is hier sprake van een
door de vroegere eigenaren van Nijenburg, de familie Van
Foreest, gehanteerde unieke traditie? Opvallend is wel dat de
borden vooral in een bepaalde periode van de geschiedenis
van de familie, in de tweede helft van de 19e eeuw, hebben
gefunctioneerd. Opmerkelijk is ook dat ze bewaard zijn
gebleven ofschoon ze niet hergebruikt konden worden.
De op Nijenburg aanwezige, eenvoudig ogende bordjes worden
niet als artistiek en kostbaar beschouwd, maar vanwege de
familiegeschiedenis die tot uitdrukking wordt gebracht door de
bordjes verdienen ze een opwaardering.
In de keuken van Nijenburg worden bezoekers in deze tijd
ontvangen onder het bord "Welkom op Nijenburg". Van dit bord,
hoog ca. 35 cm en breed ca. 53 cm, is door de bewoners in de
loop der jaren veelvuldig dankbaar gebruikgemaakt bij grotere
feesten, zoals bruiloften. Misschien ook bij de viering van het
25-jarig huwelijk in 1936 van Herpert van Foreest (1882-1940)
en Alide Beets (1887-1954). Bijzonder aan het bord is dat op
de achterkant duidelijk blijkt dat het een overschildering betreft.
(Zie afbeelding 19a.) Niet heel duidelijk leesbaar, maar wel
herkenbaar, is dat het oorspronkelijk, voor de overschildering,
heeft dienstgedaan als aankondiging van het huwelijk van
jonkvrouw Cornelia Mathilde van Foreest (1850-1931) en
jonkheer Scato Laman Trip (1843-1914). We kunnen alleen maar
gissen wat de oorzaak van de overschildering is.
In ieder geval is een trouwbordje, met afkorting van de namen,
(h=22 cm, b=42 cm) voor dit echtpaar gemaakt dat bij de
viering van hun huwelijk is getoond.
Klein wapenschild (5)
identiek, maar beschadigd wapenschild (6)
32
