L
en 18e eeuw van de
Grote Kerk Alkmaar,
zoals een schilderij
van Pieter Saenredam
(1597-1665) en een
tekening van Cornelis
Pronk (1691-1759).
Beide afbeeldingen
tonen een interieur
met een veelheid
aan rouwborden en
rouwkassen.
Voor ons is een
tekening, een
reproductie in zwart
wit naar een aquarel
van Jan de Beijer
(1703-1780), het meest
interessant.
De tekening toont ons het interieur van de kerk gezien van west
(de zijde van het grote orgel) naar oost (het koor). Uiterst links,
ter linkerzijde van de meest linkse zuil, is een deel te zien van
de kapel met een familiegraf van de familie Van Egmond van
de Nijenburg (samen met de familie Van Teylingen). De drie
boven elkaar aan de muur opgehangen rouwkassen (slechts
gedeeltelijk zichtbaar) hebben betrekking op drie in de Grote
Kerk Alkmaar begraven familieleden van de stichters van het
buitenhuis in Heiloo, de familie Van Egmond van de Nijenburg.
In de Kroniek van de Grote Sint Laurenskerk van januari 1997
determineerde Carla Rogge op basis van de tekening van
De Beijer de drie boven elkaar geplaatste rouwkassen. (Zie
afbeelding 7a en 7) Het bovenste, slechts heel gedeeltelijk
afgebeelde rouwbord, lijkt een ovaal wapenschild te tonen
omlijst door een gevlochten koord. De ovale vorm is een
aanduiding voor een overleden vrouw. Vier kwartieren zijn ook
(nog) zichtbaar. Het bovenst kwartierschildje toont het wapen
van Van Foreest. De andere afgebeelde kwartieren bieden
ook enig houvast. Van de sterfdatum is XII (21) zichtbaar.
Mede daarom kwam Carla Rogge tot de conclusie dat dit de
rouwkas moest zijn van Machteld van Foreest, gestorven op 25
september 1721. Zij was gehuwd met de stichter van Nijenburg,
Gerard van Egmond van de Nijenburg (1646-1712). Zij werd
bijgezet in de grafkelder van de familie Van Egmond van de
Nijenburg op 2 oktober 1721.
In het volgende hoofdstuk (hoofdstuk 3) komt haar wapen
nogmaals en uitgebreider ter sprake.
De duiding van de middelste rouwkas levert minder problemen
op. Zichtbaar is de bovenin vermelde sterfdatum MDCCX
(1710). Het getoonde wapen met de ovale vorm geeft aan dat
we met een vrouwelijk lid van de familie Van Egmond van de
Nijenburg te maken hebben. Op basis daarvan en mede aan de
hand van documentatie van C.W. Bruinvis (1903) en J. Belonje
(1928) kan worden vastgesteld dat dit de rouwkas voorstelt van
Hester Jacoba van Egmond van de Nijenburg (1683-1710), de
(ongetrouwde) dochter van Machteld van Foreest en Gerard
van Egmond van de Nijenburg. Zij werd op 4 juli 1710 begraven
in de grafkelder.
Het onderste bord toont een 'mannelijk' wapenschild. Het
weergegeven wapen is identiek aan dat van de rouwkas
daarboven. Ook hier geeft de datering een houvast: MDCCXVII,
1717. Dit was de rouwkas gewijd aan Dirk van Egmond van
de Nijenburg (1677-1717), een zoon van bovengenoemde
Machteld en Gerard, die in de kapel op 8 juni 1717 werd
bijgezet. Het wapen is gedekt door een kroon en verder
omgeven door schilddragers, dekkleden, een helm met
helmteken en 8 kwartieren, onder andere de wapenschildjes
van de familie van Egmond van de Nijenburg en de familie Van
Foreest. Van beide laatstgenoemde rouwkassen, van Hester en
Dirk, is niets meer teruggevonden.
Naast de genoemde Machteld vonden veel leden van de familie
Van Foreest in de Grote Kerk Alkmaar hun laatste rustplaats.
In de nabijheid van hun grafzerken werden tevens rouwkassen
geplaatst. In de tweede kapel links op de tekening van De
Beijer zijn kwartierwapens van het geslacht Van Foreest
zichtbaar.
C.W. Bruinvis (1903) en J. Belonje en PC. Blois van Treslong
(tussen 1928-1936) hebben overzichten gemaakt van de tot
1795 in de kerk aanwezige rouwborden met beschrijving van
de borden en de kosten die de kerkmeesters berekenden voor
de plaatsing. Men betaalde in 1631 fl. 30 (30 guldens) voor
de begrafenis en het plaatsen van een (eenvoudig) rouwbord.
Carel de Dieu, t 1789 (zie afbeelding 6), dan wel zijn familie,
diende voor zijn begrafenis in zijn grafkelder in het koor en
het ophangen van een rouwbord fl. 181 neer te tellen. In deze
bedragen
waren
overigens
de extra
betalingen
voor het
afbeelden van
kwartieren (fl.
5 per stuk) en
de vormgeving
en afmetingen
van een kas
inbegrepen.
Het allerlaatste
bord dat in de
kerk in Alkmaar
werd geplaatst
betrof dat
Rouwkas Carel de Dieu bovenin het koor, 2020 van Maria
Detail van de tekening van De Beijer
28
