DE COM' BIJ NIJENBURG TE HEILOO
Bronnen;
Een verdwenen pronkstuk van de vijver van het buitenhuis
1. De historie van de familie Van Egmond van de Nijenburg
en de tuininrichting van Nijenburg
kruising moeten zij hoger tarief betalen voor de richting
Alkmaar. Er werd toen wel op de centen gelet, zowel door
de trammaatschappij als de reizigers: de meeste mensen
gaven er, zelfs bij slecht weer, de voorkeur aan om naar Ter
Coulster te wandelen om daar op de tram te stappen. Een
bij vertraging van de tram zijn zij dan al een stuk op weg, en
soms zelfs eerder in Alkmaar dan de tram. Na rijp beraad
wees de Tramdirectie het verzoek af.
In 1909 neemt de NZH de tram van de HIJSM over. Daartoe
verzoekt zij aan de gemeente om de concessie van de
HIJSM aan haar over te doen. Dan ziet de Gemeenteraad
zijn kans. Hij wil daartoe wel medewerken, maar onder deze
voorwaarden: 1e. Dat de tram met het oog op de steeds
toenemende bevolking in de omtrek van de Stationsweg,
uitkomende op de Rijksstraatweg, geregeld zal stoppen bij
het café "De Eendracht", van de heer N.J. Hoebe in plaats
van nabij Ter Coulster, waardoor dus het traject Alkmaar-
Ter Coulster v.v. zal worden "Alkmaar-De Eendracht" v.v.,
wat aan het financiële geen schade kan berokkenen en
tot groot gemak kan strekken voor de bevolking in die
omgeving, die zeer gaarne een halte te dier plaatse wenst.
2e. Dat de brandstoffen (kolen) van goede kwaliteit zullen
zijn, opdat geen walgelijke vuile dampen door de kom
des dorps zullen worgden verspreid en hun zwarte sporen
zullen verlaten, en 3e. Dat de snelheid, vooral bij sterk
buigende krom-mingen in het cen-itrum des dorps dermate
wordt beperkt, dat onmogelijk botsingen kunnen plaats
hebben. De truc mislukte: de NZH deelt mee dat het de
gemeente wettelijk niet is geoorloofd, dergelijke eisen aan
de concessie-overschrijving te verbinden. De concessie
werd overgeschreven, maar de gemeente gaf nog niet op
en verzocht om een gesprek. Dit wordt toegestaan en op 30
December heeft de Burgemeester een onderhoud met de
Directie op haar kantoor en dat heeft uiteindelijk resultaat.
Met ingang van 1 Februari 1910 is er een officiële halte bij
Café "De Eendracht" (nu La Strada) en ook de tariefgrens
wordt naar dit punt verplaatst
De dienstregeling van het eerste volledige jaar, 1898 zag
er als volgt uit. Vanaf Heiloo naar Alkmaar vertrok de tram
(afkomstig uit Haarlem) om 6.20, 7.49, 9.50, 11.18, 13.50,
15.30,18.30, 20.10 en 21.55. Van Almaar naar Heiloo vertrok
de tram om 7.00, 8.30, 10.25,12.55, 14.2516.35, 19.15,
21.00 en 22.30 (deze laatste rit tot Velsen). Bovendien was
er een extra rit Alkmaar-Heiloo-Alkmaar 11.55-12.10-12.25
(alle tijden Amsterdamse tijd). Bijna steeds duurde de rit
(volgens deze dienstsregeling), 15 minuten. De totale reis
Alkmaar-Haarlem, over 30 km, duurde 2 V2 uur. Bagage tot
25 kg mocht men, mits niet hinderlijk voor het publiek, gratis
meenemen. Voor andere bagage moest het bestelgoedtarief
worden betaald.
Het was wel wennen, zowel voor de bewoners van de dorpen
langs de lijn als voor de tram. Zo constateert de krant in 1900
dat vele bewoners van Limmen en Castricum, die vroeger
afkering waren van de tram, dit vervoermiddel nu toch
niet graag zouden missen. En de tram moest wennen aan
obstakels op de weg zoals de Heilooër tol bij Alkmaar: op een
vroege morgen in Juni 1897 reed de tram de tolboom - de tol
was nog gesloten met die tolboom over de weg - omver; de
passagiers kwamen met de schrik vrij.
Dit is het eerste deei van het artikel over de stoomtram, in de
volgende Cronyck volgt het tweede deel.
Wellicht is u bij het lezen opgevallen dat sommige woorden
consequent afwijken van de huidige gangbare spelling. Dit is
door de schrijver bewust zo gedaan, hij vindt dit beter passen
bij het artikel en de tijd waarover het gaat.
Ook is dit de reden dat b.v. de maanden met een hoofdletter
zijn geschreven.
De redactie.
Alkmaarsche Courant
Archief Gemeente Heiloo
Archief NVBS, Amersfoort
Bartman, J.N. e.a. De NZH 1, Het tramtijdperk
Duyve, J. De tramlijn Haarlem-Alkmaar, Op de Rails, jaargang
35 nr. 8
Fuchs. dr. J.M. Onderweg. Een eeuw personen- en
goederenvervoer in Nederland
Ons Blad/Noord Hollands Dagblad
Oostendorp, H.E. De tramlijn Haarlem-Alkmaar, Heylooer
Cronyck 11-11.
Sluiter, Ir. J.W. e.a. Overzicht van de Nederlandse spoor- en
tramwegbedrijven
Venetien, Drs. J. van, Hart van Kennemerland
Wilde, J.C. de, Het trambedrijf van de NZH, 1985
Halteplaats Heiloo bij Witte kerk.
12
Wim Buwalda
m.m.v. Bob van Rossum
In de jaren 1705 - 1710 lieten Jan van Egmond van de
Nijenburg en zijn zoon Gerard van Egmond van de Nijenburg,
leden van de vermogende en invloedrijke familie Van
Egmond van de Nijenburg, een buitenhuis in Heiloo bouwen.
De bezoekers die heden ten dage rondgeleid worden op
Nijenburg wordt verteld dat de familie Van Egmond van
de Nijenburg 's zomers graag hun stadshuis (Hof van
Sonoy), gelegen aan de vervuilde, stinkende Nieuwesloot
in Alkmaar, ontvluchtte en daarvoor de frisse lucht en
het schone water van Heiloo verkoos. Bij het buitenhuis
werden fraai ingerichte tuinen aangelegd. Een blikvanger
daarin was de beeldengroep in de vijver. Bezoekers van nu
zullen er tevergeefs naar zoeken. Dat laat vragen over als:
"Waarom is het kunstwerk verdwenen?" "Kunnen we uit de
teruggevonden delen, schriftelijke bronnen en tekeningen
herleiden hoe het eruit heeft gezien?". Een andere vraag
is: "Door welke gedachten en bedoelingen hebben de
opdrachtgevers van het beeldhouwwerk zich laten leiden?".
Het leven en streven van de familie Van Egmond van de
Nijenburg
Enkele historici twistten er geruime tijd over1, maar
aannemelijk is dat de familie Van Egmond van de Nijenburg
stamt uit een bastaardtak van het adellijke huis Van Egmond.
Een bastaardzoon van Heer Willem IV van Egmond (1412 -
1483) wordt gezien als stamvader. Deze bastaardzoon, Gerrit
Willemsz. (1435 - 1523), werd, vermoedelijk met 'heerlijke'
steun, een vooraanstaande burger, burgemeester en schout/
schepen van Alkmaar.
Een legitieme zoon van Heer Willem IV van Egmond was Jan
lil (1438-1516). In 1486 werd Jan lil verheven tot eerste graaf
(Jan I) Van Egmont.
In 1490 werd door graaf Jan I aan Jan Gerritsz (1480 -
1523), zoon van Gerrit Willemsz., het kastelein-, baljuw- en
rentmeesterschap2 van de Nieuwburg opgedragen (wel tegen
betaling van een pachtsom). De bastaardfamilie nam destijds
de naam Van Egmont aan.
De Nieuwburg (bij Oudorp) was een door Floris V in 1287
gebouwde dwangburcht, een vesting in de strijd van de
graaf van Holland tegen de West-Friezen. Ruim een kwart
eeuw heeft Jan Gerritsz. ervan kunnen genieten. In 1517
werd de Nieuwburg, ook Nijenburg genoemd, door de
benden van de Gelderse Friezen onder leiding van Grote
Pier geheel vernietigd. Later verwierf de familie de gronden
in Oudorp waarop de voormalige Nieuwburg gevestigd
was en daarnaast ook stukken land in Heiloo. Inmiddels
Jan Gerritsz. (Van Egmont) (1518)
noemde de familie zich Van Egmond van de Nijenburg. De
statige, kostbare portretten van de leden van de familie in
het Stedelijk Museum Alkmaar, zoals dat van Jan Gerritsz.,
geven een goed beeld van de toen reeds verworven status
en rijkdom van de familie.
Een van de latere nazaten was Jan van Egmond van de
Nijenburg (1618 -1712), onder meer burgemeester van
Alkmaar en dijkgraaf van de Hondsbossche. Hij bewoonde
met zijn gezin sinds 1691 het prestigieuze Hof van Sonoy in
Alkmaar. Tegen een forse betaling liet hij zich in 1705 door
de Keizer van het Heilige Roomse Rijk Joseph I verheffen
