el!
0
bi/
tb
1
'ht
1
i
Naam en geschiedenis van het buurtschap
De ligging van de Ewisbuurt
«7
x
Wa,
w
E
s
Evis (huidige Ewisweg)
l
De Ewisweg en Ewislaan rond 1955
Ifr- éEMÊ TfeTSltyS. I
Wim Buwalda*
Op oude kaarten, zoals die van de Leidse landmetersfamilie
Dou van circa 1680 en 't Hyló-er Ryskaartje van 1704
(vervaardiger onbekend), vinden we aanduidingen
van het buurtschap 'Evis'. De herkomst van de naam
Evis is niet bekend. Henk Oostendorp schrijft in zijn
straatnamenboek (1987) dat Evis is afgeleid van een oud-
Hollandse mannenvoornaam. In latere versies van het
straatnamenboek, zoals van Dick Slagter (2017), wordt deze
verklaring overgenomen, maar nergens kan een bevestiging
daarvan worden gevonden. In later tijd is de naam, door
onbekende oorzaken, verbasterd tot Ewis. Deze naam is
overigens buiten Europa, wel bekend als (mannen)voornaam.
J. J. Stolp (Namen in Noord-Holland, Spitten in een ver
Detail van de kaart van Dou, ca. 1680
verleden, 2016) houdt het op een verbastering van Ewijk
(wijk aan het water). Hoewel Evis in de nabijheid van het
water Malevoort lag (en even verder lag de Vaart, nu de
Egmond-Binnervaart) lijkt dat taalkundig beschouwd
speculatief.
Op het kaartje van Dou zien we linksonder een aanduiding
van het buurtschap. Ook is de nu nog bestaande Evislaan/
Ewislaan oostwaarts lopend naar de Westerweg herkenbaar.
Rechts van het buurtschap Evis zijn de buurtschappen
Zevenhuizen ("7 h n"), Caendorp en Bollendorp aangeduid.
Opgravingen in de omgeving van de buurt, zoals in de
huidige, nieuwe wijk Zuiderloo, geven de indruk dat dit
gebied van het voormalige dorp Oesdom (in 1509 bij Heiloo
gevoegd) in de vroege middeleeuwen een woongebied
was met enkele tientallen (boeren)woonerven. In de Late
Middeleeuwen was hiervan echter niets meer te zien. De
bewoning concentreerde zich toen in (zeer) kleine buurten
als Ewisbuurt en Bollendorp (Archeologische Kroniek
Noord-Holland, 2014).
Het dunbevolkte Heiloo heeft heel lang bestaan uit verspreid
liggende buurtschappen, zoals de Ewisbuurt, Zevenhuizen,
Caendorp, Bollendorp, Nieuwpoort, Oosterzij, Runxputte/
Kapel en de beide kerkbuurten, die tezamen niet meer dan
enkele honderden inwoners telden. Het inwoneraantal was
in de loop der eeuwen, door verschillende oorzaken, sterk
wisselend. In 1818 telde Heiloo maar 500 inwoners. In 1889
telde men in de verschillende buurten bij elkaar 153 huizen
met tezamen circa 800 bewoners.
Dat betekende dat de sociale verbanden in de buurten
vanzelfsprekend waren en lange tijd, tot 1881was er ook
sprake van een vorm van zelfbestuur in de buurtschappen.
(Stoffers/De Gruijter, Heiloo onder dak, 2013).
Die samenhang zette zich voort in latere tijden zodat er
lang, tot het midden van de twintigste eeuw, sprake was
van 'buurten', kernen in Heiloo waar wonen en bedrijvigheid
samenvielen. Kenmerkend voor een buurt was dat men vele
buurtbewoners kende. Men ontmoette elkaar bij de bakker,
de kruidenier en de school. In de sigarenwinkel trof men
andere 'tevreden rokers'.
De Ewisbuurt was een van die kernen, met een bepaalde
verbondenheid van de bewoners. Rond 1955, inmiddels
telde Heiloo 11.212 inwoners, kon men ook nog spreken
van verbanden die tijdens de oorlog waren ontstaan.
Overigens waren ook veel families in de buurt verwant aan
elkaar. (Ook in Het nieuwe straatnamenboek van Heiloo,
Dick Slagter, 2017 kan men informatie vinden over de
(historische) buurten van Heiloo.)
Op kaart van Dou is het buurtschap aangegeven met de
8
naam Evis en wordt verder aangeduid met enkele op de
kaart getekende woonkavels. Zo ook op de, in opdracht van
de familie Van Foreest, getekende kaart van C.W.M. Klijn van
1819 (naar D.D. de Vries).
Voor dit artikel zijn we uitgegaan van een iets groter
gebied van het vroegere buurtschap Evis; het deel van
de Westerweg vanaf Hoog en Laag in het noorden tot de
spoorwegovergang in het zuiden wordt er ook toe gerekend.
Globaal gezien was de buurt het deel van Heiloo dat nu
wordt begrensd door de Ewisweg, de Kerkakkers, de
Westerweg en het Zevenhuizen. In vroeger tijden de buurt
tussen de Overigelaanbuurt (R.K.-kerkbuurt/Stationsbuurt)
en het buurtschap Zevenhuizen. Nu wordt de buurt ook wel
aangeduid als "Akkerbuurt".
Historisch gezien kan men betwisten dat het bedoelde deel
van de Westerweg gerekend moet worden tot de Ewisbuurt.
Maar de concentratie van wonen, werken en voorzieningen
in de 19e en in een groot deel van de 20e eeuw in deze
buurt rechtvaardigt het onderscheid ten opzichte van de
omringende buurten en wijken.
QO
01
l/l
c
Uj
V)
07
tr
O
O
e?
T,
"Qss(
13
CL
£r$
<b
*U
Q0
43
L
43
■Lé
Het Zevenhuizen
4>
Q
"Ewisbuurt" nu
VWWW wWWWWWWlW
Westerweg
Buurtschap Zevenhuizen
Ewisbuurt vroeger (Klijn, 1819)
De situatie van de buurt in 1955, waarvan we in dit artikel
uitgaan, lijkt wat betreft het stratenplan nog op dat van
de kaart van Klijn. Het nu dicht bewoonde gebied van de
"Akkers" telde in 1955 maar enkele huizen aan de Ewisweg
en een 30-tal huizen aan de Ewislaan. Het te bespreken
gedeelte van de Westerweg was dichter bevolkt. Grotendeels
bestond de buurt uit landbouw- en tuinbouwgronden. De
meeste tuinbouwpercelen lagen aan de westkant van de
Westerweg. De weilanden lagen in de meer lage en natte
gebieden aan de westkant van de Ewisweg. Bewoners
van de Ewislaan en Westerweg van toen doen uitspraken
als: "We hadden uitzicht tot de duinen aan toe" en "Als het
stormde hoorde je de zee soms bulderen".
De eertijds vrij smalle weg die nu de naam Ewisweg heeft
vormde op de kaart van Dou (1680) de verbinding tussen
de "Obriglaan", nu Pastoor van Muijenweg, met het
buurtschap Zevenhuizen. Het buurtschap Evis lag ongeveer
aan het westelijke einde van de 'Evislaan'. Rond 1955
was de Ewisweg een niet bestrate, deels nog onverharde
weg. Vanaf de weg zag men naar het westen toe vooral
weilanden tot aan Egmond. De Ewisweg was oorspronkelijk
wellicht een 'notweg', een weg waarover percelen van
andere eigenaren en gebruikers bereikbaar zijn (D. Slagter,
Het nieuwe straatnamenboek van Heiloo, 2017).
Het adresboek van 1954/1955 vermeldt acht adressen
van bewoners van de Ewisweg. We noemen er enkele.
Aan de westzijde van de weg op nummer 1 bevond zich
de boerderij van Piet en Annie Zoon. Aan de oostzijde
op nummer 12 veeboer Willem Smit. Tevens was aan de
oostzijde kippenbedrijf Akkerman gevestigd (nr. 2). Ook
t.'i.i JU
ra,;*
Luchtfoto van een deel van de Ewisbuurt circa 1975. Foto: collectie Ans en
Kees Klaase
9
