De aanzet tot de restauratie
De muur wordt opgebouwd
Vervaardiging van metselkalk
31
Stutten, gaten en overhelling, foto's: Ver. Hendrick de Keyser
de Keyser, eigenaar van het buitenhuis, het initiatief om
naast een eigen bijdrage fondsen te verwerven voor de
-kostbare- restauratie van de noordmuur. Uiteindelijk werden
voldoende bijdragen verworven om de ruim 50 meter lange
muur te restaureren, c.q. opnieuw op te bouwen.
Met het oog op de restauratie werd een projectplan
opgesteld. Het project omvatte het aanbrengen van een
fundering en het opnieuw opmetselen van grote delen van
de muur met steunberen, zo veel mogelijk met hergebruik
van de afkomende bakstenen. Ook zouden twee vakken
van drie meter behouden en gerestaureerd kunnen worden.
Hoewel het voor een leek voor de hand zou liggen ook dit
vak opnieuw op te metselen, is het uitgangspunt van de
vereniging bij restauratie dat 'het oude' zoveel mogelijk
moet worden behouden.
Bruikbare stenen werden afgebikt.
Maar de aldus verkregen stenen waren niet voldoende om
de gehele muur op te metselen. Aannemer Meijerhof en
zijn medewerkers hebben stad en land afgezocht om oude
(harde) handvormstenen te vinden die zo ongeveer gelijk
waren aan de bij Nijenburg gebruikte stenen. Verschillende
handvormstenen werden met elkaar vergeleken en uit
eindelijk viel de keus op stenen afkomstig van een gesloopte
boerderij bij Den Bosch.
Een zelfontworpen methode om een passende steen te vinden, foto: Ver. Hendrick de Keyser
30
De oude muur kende geen echte fundering; de muur was,
zoals dat destijds gebruikelijk was, op een gemetselde
voet op de zandgrond gebouwd. Maar nu werd gekozen
voor de aanleg van een fundering (onder het maaiveld)
met gewapend beton (en bij het water nog vier palen) en
(nieuwe) bakstenen.
muur. Er is voor gekozen aan de boomgaardzijde een
vlakke muur toe te passen (zoals ook in de oude situatie
het geval was), met gebruik van een 'snijvoeg'. Bij dit type
voeg worden met een liniaal in de voeg horizontale lijntjes
gesneden om de ongelijke structuur, veroorzaakt door het
verschil in de stenen, enigszins te maskeren en de vlakke,
horizontale structuur te accentueren. Een arbeidsintensieve
Bekisting fundering, foto: Ver. HdK
Muur grotendeels opgemetseld, foto: W. Buwaida
Bij de aanleg van de fundering en de opbouw van de
muur is rekening gehouden met het wortelstelsel van
enkele bijzondere bomen (moerascypressen en een oude
conifeer). Daarvoor is een boogconstructie gemetseld (een
onderdoorgang in de voet van de muur).
Aan de noordzijde van de muur bevinden zich steunberen.
Om zo dicht mogelijk bij de situatie van de oude muur
te blijven is ervoor gekozen metselkalk als mortel
(metselspecie) te gebruiken.
Speciaal moest aandacht worden besteed aan het
verschillende formaat, qua dikte, breedte en lengte, van
de stenen. Dit had gevolgen voor de structuur van de
klus. Aan de andere zijde van de muur waar structuur nog
meer ongelijk is werd er vroeger soms voor gekozen de
muur (vlak) te bepleisteren. Bij de herbouwde muur van
Nijenburg wordt waarschijnlijk gekozen voor een vlakke
(geborstelde) voeg die soms iets uitsteekt, waarmee de
muur weliswaar niet vlak is, maar toch een fraaie aanblik
biedt.
Met de restauratie heeft dit historisch element in de
'tuinen' van Nijenburg een nieuwe toekomst gekregen.
Met dank aan Isja Finaly, Henk Meijerhof, Arjan van Baar,
Vincent Zwaan en Marcel Heijnser.
In vroeger tijden werd metselkalk als mortel of metselspecie toegepast. Het nu algemeen gebruikte cementspecie
is van later datum. Voordat gebruik werd gemaakt van de industriële kalkovens werden kalksteen/kalkbrokken of
schelpen op de werkplek in een brandstapel gebrand en daarna geblust met water. Vervolgens was de kalk bruikbaar
om te metselen.
