SPOORWEG IN HEILOO
Mr. W.A.M. Admiraal
Aft>. 1: De achterzijde van het le station in 1920.
Inleiding
Op 24 September 1839 werd door de particuliere maat
schappij de HIJSM, de Hollandsch IJzeren Spoorweg
Maatschappij, de eerste spoorweg in Nederland, van
Amsterdam naar Haarlem, voor het publiek opengesteld.
Deze lijn werd doorgetrokken via Leiden en Den Haag
naar Rotterdam. Ook via particulier initiatief kwamen
tot stand de spoorwegen Amsterdam - Utrecht - Arnhem
door de Rijn-Spoorweg in 1853 en Utrecht - Amersfoort
- Zwolle - Kampen door de Nederlandsche Centraal-
Spoorweg-Maatschappij in 1863. In die tijd was het
gebruikelijk dat de spoorwegen werden aangelegd door
particuliere maatschappijen op basis van een door de
overheid verleende concessie. Er werden wel plannen
gemaakt voor andere spoorwegen, maar die kwamen
niet van de grond. Zo was er al in 1845 een concessie
aangevraagd voor een spoorlijn van Den Helder tot
Haarlem met een stoombootverbinding tussen Den
Helder en Harlingen. Omstreeks 1846 hebben de
concessionarissen weer een aanvullend plan ingediend,
namelijk bij Castricum een aftakking van de lijn naar de
Zaanstreek en naar de Zuiderzeesteden.
Deze concessie is op niets uitgelopen,
waarschijnlijk omdat Defensie bezwaar
maakte tegen het doorbreken van de
vesting Den Helder. Een zekere G.
Morel uit Parijs vroeg en verkreeg bij
Koninklijk Besluit van 21 September
1856 een concessie voor de verbinding
van Nieuwediep (dit is Den Helder)
langs Alkmaar, Castricum en de Zaan
streek naar Amsterdam, maar ook hij
slaagde er niet in deze concessie te
verwerkelijken.
Ook elders in den lande kwamen parti
culiere initiatieven niet of slecht van de
grond. Dit was voor de Regering reden
om te kiezen voor een nieuwe opzet voor de aanleg van
spoorwegen. Na veel discussie werd de wet van 18
Augustus 1860 (Stbl. 45) aangenomen. Deze hield met
betrekking tot de spoorlijnen in dat de Staat de hoofd
spoorlijnen zou aanleggen en dat particuliere maat
schappijen deze zouden exploiteren. Het betrof een
tiental lijnen aangeduid met de letters A tot en met K.
Artikel 2 van deze wet luidt: "Deze lijnen loopen
van Amsterdam door de Zaanstreek, of van Haarlem,
langs Alkmaar tot het Nieuwe Diep". Jaarlijks zou er
10.000.000,= worden uitgetrokken voor de aanleg van
deze spoorlijnen. De nieuw aan te leggen spoorlijnen
zouden worden geëxploiteerd door de Maatschappij tot
Exploitatie van Staatsspoorwegen (de SS). Echter, de lijn
K, Nieuwediep Den Helder) - Alkmaar - Uitgeest -
Zaandam - Amsterdam kreeg de HIJSM voor 50 jaar in
exploitatie bij concessie van 11 Augustus 1863 omdat
deze lijn los stond van de overige aan te leggen spoorlij
nen en zou aansluiten op het net van de HIJSM.
Aanvankelijk was het nog niet zeker welke richting de
staatsspoorweg ten zuiden van Alkmaar zou krijgen. De
IJpolders met het Noordzeekanaal bestonden nog niet
(met de aanleg van het kanaal en de inpoldering zou in
ü'rtj. F. ftratf.
Station, /leitoo.
20 <2&i
