DELENSBOS
VAN VERWONDERING
Ina Blekemolen-van den Berg
Er zijn maar weinig dorpsgenoten die weten dat er in
Heiloo een opmerkelijk stukje bos bestaat. Over de Kenne-
merstraatweg op weg naar Alkmaar komen de Heilooërs
erlangs, zich niet bewust van wat zich hier in het verleden
heeft afgespeeld. Groot is het bosje niet, in krap een halfuur
zijn alle paadjes belopen, maar het verbergt een curieuze
geschiedenis die een artikel in de Cronyck waard is. Het ligt
besloten tussen het Delenslaantje en de zuidelijke oprijlaan
langs het huis Nijenburg en een wa7ïdeling kan men 't best
beginnen bij de toegangspoort van deze laan. De historie
gaat terug naar het begin van de 18e eeuw, toen dit bosge-
deelte ongeveer tegelijk met de bouw van de buitenplaats
werd aangelegd. Alleen heette het toen nog niet het 'Delens-
bosDat was 100 jaar later. Oorspronkelijk zag het er heel
anders uit. Een korte voorgeschiedenis.
Regelmaat en symmetrie
De tuinen in Nederland werden in de loop van de 18e
eeuw aangelegd volgens Franse classicistische voorbeel
den. De nadruk lag op de wiskundige orde, de regelmaat:
strakke hagen en symmetrische perken. De plattegrond
was een rechthoek, omsloten door een grachtenstelsel en
boomsingels. De rechthoek werd in twee gelijke delen
verdeeld en de as was loodrecht op het midden van het
huis geprojecteerd.'1 Ook de tuinen rond de buitenplaats
Nijenburg werden in deze stijl aangelegd. De opdracht
gever, Gerard van Egmond van de Nijenburg (1646-
1712), liet de architectuur van het huis en de in streng
geometrische stijl aangelegde tuin op elkaar afstemmen.
Het oudst bewaard gebleven ontwerp, zie omslag van
deze Cronyck, dateert uit 1761 en is gebaseerd op drie
rechte vlakken naast elkaar. Het bosgedeelte aan de
noordzijde werd aangelegd met lanen die een kruis
vormen: het z.g. 'Sterrenbos'. Het gedeelte aan de zuid
zijde bestond uit open land met een strook bos en een
boomkwekerij.
Gerard was getrouwd met Machteld van Foreest (1642-
1721). In 1712 werd de dochter van Gerard en Mach
teld, Maria van Egmond van de Nijenburg (1684-1742),
erfgename van het familiekapitaal. Maria stierf kinder
loos, evenals haar broers en zusters. Zij liet Nijenburg na
aan haar achterneef, Cornelis van Foreest (1704-1761),
waardoor het landgoed in eigendom kwam van de fami
lie Van Foreest.
Het Engelse Werk
Onder invloed van landschapsschilders en dichters
krijgt men rond 1750 meer waardering voor de schoon
heid van de natuur. Onder het motto: terug naar de
natuur (Rousseau 1712-1778), ontstond in Engeland als
contrast met de in neoklassieke stijl opgetrokken
landhuizen een meer natuurlijke wijze van tuinaanleg.
In Nederland kwam deze landschapsstijl in de mode
eind 18e en begin 19e eeuw. In plaats van strakke lijnen
ging men romantische, parkachtige landschappen
ontwerpen op basis van organische vormen, speelse
bochten, kronkelende paden met verrassende door
kijkjes en 'follies'*2 waardoor een romantisch-geheim-
zinnig gebied ontstond.
Na 1800 ging men uitzicht creëren over open weiden en
vijvers. Men kapte rechte bomenlanen en plantte soli
taire exotische bomen. De beleving van een tuin moest
de wandelaar 'raken, tot overpeinzing brengen en
tenslotte verheffen'.
Bleef het hiervoor genoemde 'Sterrenbos' in de Franse
stijl gehandhaafd, het bosgedeelte naast de zuidelijke
oprijlaan werd in de Engelse landschapsstijl aangelegd,
waardoor een charmant bosje ontstond.
Jeannette Agnes van Foreest geboren
barones van Delen (1762-1830)
De kleinzoon van de hiervoor genoemde Cornelis van
Foreest met dezelfde naam, Cornelis van Foreest (1756-
1825), trad in het huwelijk met Jeannette Agnes van
Delen, telg van een Gelderse adellijke familie, (afb.l)
3
