gemeente, de 'Atlas van de gemeente Heylo', de eerste
kadastrale Minuutkaart van 1821, zien we exact
hetzelfde lijnenpatroon terug. Bochten zoals in de
Krommelaan, de lichte kromming van de Spanjaards
laan, het smalle perceel direct ten noorden van de
Krommelaan, de percelen blijken eeuwenlang hetzelfde
te zijn gebleven. Dat er vóór 1821 grootschalige wijzi
gingen zijn opgetreden is vrijwel onmogelijk; men had
niet de mechanische apparatuur van tegenwoordig om
op dat niveau structurele wijzigingen aan te brengen.
We kunnen vrijwel zeker stellen, dat 95% van de verka-
velingslijnen hetzelfde is gebleven. Uiteraard zijn er in
de 20e eeuw verkavelingslijnen verdwenen, maar een
echte kaalslag door ruilverkavelingen in de jaren '60 en
'70 van de vorige eeuw, is Heiloo bespaard gebleven. In
essentie ligt het middeleeuwse landschap er nog tot op
de dag van vandaag.
Het systeem voldeed blijkbaar en wijzigde door de
eeuwen niet. De afvoer was door het greppelsysteem
goed geregeld. Ook nu nog zien we aan de dubbele grep
pels bij de Haagbeuk en de Hazelaar, dat de waterafvoer
aan de oostzijde van de Hoogeweg intensiever was dan
die aan de westzijde. Ondergrondse waterstromen
hebben blijkbaar al eeuwenlang dezelfde loop.
Wat is er nog over aan houtwallen en greppels
in Heiloo?
In Heiloo zijn in de gehele gemeente nog houtwallen te
zien. In de dorpskern, het gedeelte tussen landgoed
Nijenburg en de Zevenhuizerlaan, zijn door de groot
schalige toename van bebouwing na 1945, wel veel
houtwallen verloren gegaan. De tijdgeest was er ook niet
naar om historische elementen veilig te stellen. Gelukkig
worden er nog twee door particuliere eigenaren gekoes
terd (achter Holleweg 100 en Stationsweg 28).
Opmerkelijk zijn de nog aanwezig houtwallen in het
Heilooërbos. Door Natuurmonumenten is een aantal
jaren geleden een onderzoek gedaan aan de hand van de
al genoemde Eerste kadastrale minuutkaart uit 1821.
Het blijkt dat het oude landschap met houtwallen van
vóór de aanleg van het landgoed Nijenburg in 1705 nog
steeds aanwezig en te herkennen is. Niet altijd meer
heel prominent en door de tijd wel wat afgekalfd, maar
de opmerkzame bezoeker herkent ze zeker. Gelukkig
zijn deze wallen niet bedreigd. Natuurmonumenten is
een goede eigenaar én daarbij is het gehele landgoed
inmiddels op de rijksmonumentenlijst geplaatst, dus
grote zorgen hoeven we ons hier niet over te maken.
Door het bouwproces van Zuiderloo zijn de houtwallen
Afb. 3 houtwal nabij de Krommelaan
steeds meer in beeld gekomen. Sinds een jaar zijn de
eerste bewoners hier gekomen; zij waarderen hun nieuwe
woonwijk met een eigen identiteit. De formule om het
historische groen te behouden kan geslaagd genoemd
worden. De toekomstige plannen voor het Zandzoom-
gebied borduren voort op de ingeslagen weg. De plan
ning is nu dat de gemeenteraad binnenkort een beleids
stuk vaststelt, waarbij het historisch groen op juridische
basis kan worden veilig gesteld.
Het feit dat de gemeente en de ontwikkelaars zich hier
van bewust zijn is uniek te noemen. Er zijn weinig
andere voorbeelden van een kwalitatieve inzet op behoud
van historisch groen. Ook de nieuw te bouwen wonin
gen in het gebied Zandzoom zullen om die reden in een
prachtig historisch decor gerealiseerd worden.
Informatie
Het blijft nodig om aan communicatie en voorlichting
te doen op het gebied van de houtwallen en hagen. In
samenwerking met Landschap Noord-Holland zullen in
de toekomst wederom excursies worden georganiseerd.
Ook wordt de lezer van harte uitgenodigd om bij te
dragen aan eventuele kennisuitbreiding door contact op
te nemen met ondergetekende. Hoe meer deze land
schapselementen bekend zijn, hoe meer ze worden
gewaardeerd.
1 Anita van Breugel, is werkzaam als beleidsmedewerkster
cidtuurhistorie bij de BUCH-organisatie.
bns 19
