LKSTELLING TE Hf.TT .OQ IN 1811 Theo Bakker 1 In het blad Geestgronden van april 2016 verscheen een artikel van Gerjan Zwaan over een volkstelling te Egmond aan Zee: 'Le registre civique de Egmond sur Mer'. Deze telling vondplaats in de Napoleontische tijd, in 1811. Ook voor de gemeente Heiloo is een digitale versie van deze telling beschikbaar. In dit artikel worden de gegevens van deze volkstelling uitgewerkt. In het boek 'Heiloo voor en na Willibrord' uit 1995 wordt deze volkstelling ook al kort aangehaald. Van 1795 tot in 1813 was ons land in de greep van de Fransen. Eerst als Bataafse Republiek en van 1806 tot 1810 als Koninkrijk Holland met Lodewijk Napoleon als koning. Omdat keizer Napoleon Bonaparte ontevre den was over het functioneren van zijn broer werd het koninkrijk in 1810 ingelijfd bij het Franse keizerrijk. Bonaparte reorganiseerde ons land naar Frans model: de invoering van een Burgelijk Wetboek, de instelling van de Burgerlijke Stand en het burgerlijk huwelijk, de invoering van het kadaster, de invoering van de dienst plicht en een nieuwe regionale indeling in departemen ten. t.w. cantons en communes. In het verlengde daarvan stelde de keizer als eis dat vanaf nu het bestuur van de commune door het volk moest worden gekozen. Daartoe diende men in de eerste plaats te weten te komen wie de kiesgerechtigden zouden zijn. De prefect van het Departement van de Zuyderzee, graaf de Celles, schreef op 19 april 1811 een brief aan de onderprefecten over de te nemen maatregelen. De burgemeesters van de communes moesten een lijst opstellen van alle inwoners van 21 jaar en ouder. Dezen zouden dan stemrecht kunnen krijgen. Dat het alleen mannen betrof, werd toen nog vanzelfsprekend gevon den; vrouwen zouden pas in 1919 kiesrecht krijgen. Behalve de leeftijd moest ook de qualification, in dit geval het beroep, worden vermeld. Wellicht ook om de mannen te kunnen beoordelen op de mogelijkheid om in het Franse leger te dienen. We staan immers aan de vooravond van de grote veldtocht richting Moskou die in 1812 zou losbarsten. Het Registre Civique Heiloo Enkele kanttekeningen Van Zanden (1985) heeft een uitgebreid bronnencom- mentaar geschreven bij de resultaten van deze volkstel ling. Hij vergelijkt de resultaten van het registre met andere bronnen en concludeert dat gemiddeld 10% en in sommige gevallen tot zelfs 30% van de mannen van 21 jaar en ouder niet werd geregistreerd. De oorzaken hiervan kunnen zijn: Men ontdook bewust de registratie omdat men de gevolgen hiervan vreesde. De dienstplicht voor de Napoleontische legers was juist ingevoerd en men trachtte zich daaraan te onttrekken; De registratie vond in de zomermaanden plaats, in een periode dus dat er veel mobiliteit was van seizoen arbeiders en migranten. Ook zullen de politieke en militaire conflicten, de voedselschaarste en de crisis in de handelsgebonden nijverheid migratiebewegingen versterkt hebben. Hoe betrouwbaar de gegevens van Heiloo zijn, is niet bekend. De registratie vond plaats op 10 mei 1811, ruim voor de zomer dus. Op basis van de bevindingen van Van Zanden moet rekening worden gehouden met een afwij king van rond 20 Dat neemt niet weg dat de gegevens zoals die nu beschikbaar zijn een goed beeld geven van de leeftijdsverdeling en de beroepen van de mannen van boven de 21. Verder is ook van belang om te weten dat bij deze volks telling niet alleen de bewoners van Heiloo werden betrokken, maar ook die van Limmen en Oesdom. Per 1 januari 1812 werd de heerlijkheid Limmen opgeheven en toegevoegd aan de gemeente Heiloo. Ook toen al was er dus sprake van een soort gemeentelijke herindeling. En ook toen al was men daar niet zo blij mee, gezien het feit dat Limmen zich op 1 mei 1817 weer afsplitste en als zelfstandige gemeente verder ging. 13

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Heylooer Cronyck | 2017 | | pagina 15