Deze kleine, ongereglementeerde polder behoor-
de aanvankelijk aan een, later (1935) aan twee
eigenaren. Volgens een opgave uit 1863 werd de
polder toen bemalen door een kleine wipvijzel-
molen met een vlucht van 8,56 m. Diameter vijzel
70 cm. De molen was zelfkruiend, dat wil zeggen
hij liield zichzelf op de wind door middel van een
grote windvaan. De opvoerhoogte was zeer
gering, het zomerpeil in de polder was weinig
lager dan het gebruikelijke peil van Schermerboe-
zem. Hij sloeg uit op de Hoevervaart.
Dit weidemolentje zal omstreeks het midden van
de 1 9e eeuw zijn gebouwd. Het staat niet op de
kadastrale kaart van 1821, maar wel op die van de
in 1858 verkende topografische kaart.
Tot 1959 vond de bemaling uitsluitend plaats op
windkracht. In dat jaar is er onder in de molen een
elektrisch aangedreven stalen vijzel geplaatst om
de polder op peil te houden. Aanvankelijk was de
molen particulier bezit, de laatste eigenaar was P.
Ligthart te Heiloo. In 1962 werd de molen geres-
taureerd.
In 1966, toen de gemeente Heiloo inmiddels
eigenaar was geworden, kocht Natuurmonumen-
ten stukken grond rond de molen van de gemeen
te Heiloo. Uitdrukkelijk is de molen toen buiten
de verkoop gehouden.
De molen dreigde als gevolg van de aanleg van de
westelijke randweg om Alkmaar te verdwijnen.
Alkmaar annexeerde vanwege die randweg een
stuk grond van de gemeente Heiloo en hierop
stond ook de molen. Vlak voor de annexatieda-
tum (1 oktober 1972) heeft de gemeente Heiloo
die dus eigenaar was, de molen weggehaald en
tijdelijk opgeslagen bij Openbare Werken.
In 1974 werd hij op een nieuwe standplaats in de
gemeente Heiloo weer opgebouwd, namelijk op
de plek van de verdwenen molen van de polder
Het Maalwater. Daar werd hij in 1975 officieel in
gebruik gesteld.
De gebeurtenissen in 1974 waren aanleiding tot
tendentieuze vragen in de Alkmaarse gemeente-
raad, omdat een Alkmaars raadslid dat niet goed
was ge'informeerd, meende dat Heiloo de molen
voor de neus van Alkmaar had weggekaapt.
Door de grenswijziging tussen Heiloo en Alkmaar,
de aanleg van de randweg en de bebouwing ten
noorden daarvan, is het oppervlak van de Varne-
broekpolder afgenomen tot 12 ha. Als het molen-
tje in 1972 was blijven staan had het nu bijna op
de kruising Martin Luther Kingweg en Aert de
Gelderlaan gestaan. De Hoevervaart is toen ter
plaatse ook omgelegd.
Wat er over is gebleven van de Varnebroekpolder
heeft een zomerpeil van -0,80 m NAP en een
winterpeil van -0,90 m NAP.
Tot zover dit stuk met historische gegevens over
de ten westen van Heiloo gelegen wateren,
polders en molens.
Bronnen teksten en foto's
Regionaal Archief Alkmaar, Archieven van de
verschillende hier besproken polders. Diederik
Aten, inleidingen "Ontstaan van de polder en
vroegste geschiedenis" op de inventarisatie van
ieder polderarchief.
L. Ney, "Dijken, dammen en meren. Wie zal dat
beheren?", doctoraalscriptie 1999.
C. Streefkerk, "Oosterzij en Westerzij" in Heiloo
voor en na Willibrord, 1995 Mr. G. de Tries Az.,
De zeeweringen en waterschapen van N oord-Hol-
land": le druk 1864, 2e druk bewerkt door Jhr.
Mr. J.WM. Schorer, 1894, 3e druk bewerkt door
D. Kooiman, 1936
Database van verdwenen molens in Nederland:
www.molendatabase.org
Database van alle molens in Nederland:
www.allemolens.nl
9?<9 65
