onder historici is dat er weinig ondernomen werd om de beeldenstormers een halt toe te roepen. Voor de steden gaat die bewering inder- daad op, maar voor de dorpen in Holland over het algemeen niet. Op het platteland moest men aan de vooravond van de 80-jarige oorlog weinig weten van het protestantisme. Als we het verslag van Heiloo vergelijken met verslagen van andere dorpen dan komen we soortgelijke verhalen tegen.13 Gezien het geestelijk leven in Heiloo gedurende de zestiende en zeventiende eeuw is er geen reden om te twijfelen aan de geloofwaar- digheid van de woorden van de koster. Tot in de zeventiende eeuw was de plaats van de Mariaka- pel een bedevaartsoord voor gelovige katholieken.16 Het katholicisme moet een belang- rijk onderdeel geweest zijn voor de zestien- de-eeuwse Heilooer, dat wordt ook aan de hand van de hier besproken bron nog maar eens bewezen. Met deze constatering in het achter- hoofd is het aardig om bij wijze van gedachte-ex- periment de woorden van Reve in herinnering te roepen, waar ik dit artikel mee begon: let was de verlaten kapel te Heiloo, van Maria-ter- Nood. Toen %ei ik: Moeder van God, wat mag het worden? Heven, of Dood?' Reve schreef deze woorden met een zweem van ironie. De Heilooer uit de zestiende eeuw zou ongetwijfeld heel anders gekeken hebben naar dezelfde woorden. Noten 1 Gerard Reve, Gerard Reve Ver^amelde Gedichten (Amsterdam 2007) 110 2 Heiloo van Noord naarZuid, oude dorpsgesfchten van Heiloo (uitgegeven door de Uitkijkpost, Heiloo 2002) 3 Het bisdom Haarlem werd gesticht in 1559. 4 Olaf Morke, Willem van Oranje (1533-1584). Vorst en 'vader' van de Republiek (Amsterdam en Antwerpen 2010) 63 5 Een transriptie is het weergeven van letters of tekens van een bepaald (hand)schrift in letters en tekens van een ander, meestal moderner, schrift. 6 De Raad van Beroerten werd later dit jaar, in September 1567 opgericht. Eind maart, begin april 1567 kreeg landvoogdes Margaretha van Parma de situatie in de Nederlanden onder controle en wist zij het gewapend verzet van Hendrik van Brederode te breken. Vervolgens is de landvoogdes zelf een onderzoek gestart naar de Beeldenstorm en andere onlusten. De commissarissen van de Raad van Beroerten hebben hier later dankbaar gebruik van gemaakt en de vooronderzoeken opgenomen in hun eigen verslagen. Het onderzoek in Heiloo is dus uitgevoerd door leden van het Hof van Holland. Later is het verslag aange- vuld door commissarissen van de Raad van Beroerten. 7 Er is naar mijn mening geen enkele reden om deze uitspraak in twijfel te trekken omdat de gevolgen ernstig konden zijn als aan het licht kwam dat de zaken anders lagen. Opvallend is het wel, omdat in andere plaatsen de katholieke diensten tijdelijk gestaakt werden en ornamen- ten uit de kerk werden verwijderd uit voorzorg. 8 Willem Baerdesz. staatgeregistreerd als veroor- deelde uit Amsterdam. De man is verbannen uit de Nederlanden en zijn goederen vielen toe aan de Koninklijke schatkist. A.L.E. Verhey- den, Le Conseil des Troubles. Uste des condemnees (Brussel 1961) 36. 29

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Heylooer Cronyck | 2014 | | pagina 31