Heiloo en de Beeldenstorm (1566) Een storm die aan het dorp voorbij ging Sander Wassing Inleiding 'Het was de verlaten kapelte Heiloo.Deze woor- den van Gerard Reve bleven mij steeds bij tijdens het schrijven van dit artikel. Ook toen ik de zwart-witfoto's aan het bekijken was uit het boek Heiloo van Noord naar Anid, oude dorpsgesjchten van Heiloo".- De oude gebouwen zwijgen en vertellen de verhalen niet van de mensen die honderden jaren geleden leefden in het dorp. Daarom moeten we zuinig omspringen met geschreven woorden uit de zestiende eeuw die betrekking hebben op Heiloo. De documenten zijn tegen- woordig terug te vinden in het Rijksarchief Brussel. In dit artikel wordt een verslag van commissaris- sen, opgetekend namens de door de landvoogd Alva ingestelde Raad van Beroerten, nader beke- ken. De pastoor en de koster van de kerk van Heiloo (nu de Witte Kerk) dienden ten overs taan van gerechtsdienaren te vertellen of er in Heiloo ten tijde van de Beeldenstorm (1566) woelingen waren ontstaan. De eerste onderzoeken dateren van 29 maart 1567. De Nederlanden Wie de woorden van de koster en de dorpspastoor goed wil begrijpen dient kort stil te staan bij de voorgeschiedenis. Nederland in de zestiende eeuw zat qua machtsstructuur anders in elkaar dan andere Europese mogendheden. Waar elders de vorsten steeds meer macht naar zich toe trokken, bleef er in de Nederlanden (toentertijd grofweg het gebied Nederland, Belgie en Luxemburg) een middeleeuw- se situatie bestaan. Tot diep in de vijfiriende eeuw hadden verschillende vorsten het hier lokaal voor het zeggen. De steden in hun domeinen hadden privileges gekregen, waarmee deze vorsten de handel een positieve impuls gaven. Gedurende de eerste helft van de zestiende eeuw kwam er langzaam verandering in deze situatie. Karel V (1500-1558) was door een handige huwelijkspolitiek en doortastend militair optreden in bezit gekomen van Spanje, uitgestrckte gebieden in Italie, Oostennjk en het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Ook de Nederlanden vielen aan Karel toe en van 1515totl548 voltrok zich een proces van eenwording. Nadat het hertogdom Gelre (nu Gelderland) in bezit van Karel was gekomen, waren de Nederlanden voor het eerst in de geschiedenis verenigd onder een landsheer. Echter, daarmee waren niet alle oude gewoonten plotsklaps verdwe- nen. We zien dat duidelijk terug in de manier waarop Karel V zijn Nederlandse gebieden bestuurde. Als hij geld bij elkaar probeerde te krijgen voor zijn oorlogen elders in Europa, moest Karel de steden langs om door onderhandelingen geld los te krijgen. Hij bestuurde zijn Nederlandse gebieden ook niet zelf. Vanuit Brussel regeerde de plaatsvervanger van de keizer, de landvoogdes, de Nederlanden. Zij werd daarin bijgestaan door de hoge adel die in de hoeda- nigheid van stadhouder een en soms meer provin- cies bestuurden. Zo viel Heiloo bijvoorbeeld onder de provincie Holland, waar graaf Lamoraal van Egmond het voor het zeggen had. Een andere belangrijke familie in de streek waren de Brederodes, 21

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Heylooer Cronyck | 2014 | | pagina 23