Kortheidshalve laten we de historie van het gebouw be
ginnen bij Gerard/Gerrit van Egmond van de Nijen-
burg (1576-1636). Hij was telg van een bastaardtak van
de graven van Egmond en liet aan het begin van de
17de eeuw in Heiloo een huis bouwen, dat bij zijn
overlijden in 1636 wordt aangeduid als 'groote wonin-
ge'.1 Een topografische tekening van omstreeks 1700
geeft een globaal beeld van deze 'groote woninge', die
op het terrein stond van de huidige Nijenburg. Het
huis had waarschijnlijk het karakter van een eenvoudige
buitenplaats, zoals die in de duinstrook vanaf het eind
van de zeventiende eeuw gesticht werden door gefortu
neerde families uit de stad. De benaming Nijenburg
was afgenomen van kasteel Nieuwburg boven Alkmaar.
Dit was een voormalige dwangburcht van de graven van
Holland, die de voorouders van Gerard van Egmond van
de Nijenburg in eigendom wisten te verwerven.
Afb. 2: De 'groote woningeeerste helft 17e eeuw
De legitimatie van de door hen verkregen adeldom
loopt als een rode draad door de familiegeschiedenis
van de Van Egmonds van de Nijenburg. Met het ver
dwijnen van de hoofdstam van de Van Egmonds, de
graven van Egmond, uit Kennemerland, begonnen zij
al in de 16de eeuw 'Van Egmond' aan hun naam toe te
voegen. Deze naamsaanmatiging resulteerde in 1705 in
de verheffing van Jan van Egmond van de Nijenburg
(1618-1712) tot baron van het Heilige Roomse Rijk,
met 'toekenning van het volle wapen zoals het door de
Graven van Egmond laatstelijk was gevoerd'.2 De be
woners van de Nijenburg stootten in een keer op tot in
de hoogste regionen van de Hollandse adeldom. Het
jaar 1705 wordt dan ook doorgaans beschouwd als
startdatum voor de bouw van de Nijenburg, waarbij de
'groote woninge' van Gerard/Gerrit van Egmond werd
vervangen door een buitenplaats in de trant van het
Hollands Klassicisme. Geheel zeker is dit niet want in
het uitgebreide familiearchief is over de bouw van het
huis bijna niets terug te vinden.3
De baron Jan van Egmond was in 1705 reeds 87 jaar.
De omvorming van de Nijenburg tot een moderne bui
tenplaats, omgeven door een parkaanleg met zichtas-
sen, was dan ook het werk van drie generaties. De dage
lijkse leiding over de gang van
zaken zal zijn gevoerd door zijn
zoon Gerard Dirk (1646-1712),
die in hetzelfde jaar (1712) zou
overlijden als zijn vader. Gerard
Dirk was gehuwd met Machteld
van Foreest uit Hoorn (1642-
1721), van het bekende West-
Friese regentengeslacht. Machteld
werd in 1705 erfgenaam van haar
moeder (Hester van Foreest).
Haar vader (Dirk van Foreest)
was reeds in 1679 overleden, zo
dat in 1705 ook het kindsdeel in
zijn erfenis vrijkwam. Ook dit
kan een reden zijn geweest voor
een grootschalige bouwcampagne
vanaf 1705. Gerard en Machteld
gebruikten de Nijenburg als bui
tenplaats. Sinds 1691 bezaten zij
de prestigieuze 'Hof van Sonoy' in
Alkmaar als stadshuis. Ook dit
complex, dat grotendeels dateerde uit het begin van de
17de eeuw, werd in 1705 uitgebreid met een nieuwe
vleugel. Op de verwantschap van deze vleugel met de
architectuur van het koetshuis van de Nijenburg zal
verderop worden ingegaan. Ofschoon Jan de eigenaar
was van de Nijenburg en ook de formele opdrachtgever
voor de herbouw, zal richting zijn gegeven aan het pro
ject door Gerard en Machteld. Hun alliantiewapen was
prominent aanwezig op de voorgevel van het huis en op
het centrale beeldhouwwerk in de vijver voor het huis.4
HEYLOOER CRONYCK VV) 25
W::v *w.
