Republiek. Toen grootvader Foreest schreef had het
stel na Cornelis nog vier kinderen gekregen, van wie
er een na een jaar was gestorven in 1822. Dat was
misschien de reden dat 'Mama' in april 1823 met
haar kinderen bij haar ouders in Leiden woonde.
Cornelis ging dus logeren bij zijn grootouders op
Nijenburg; het was de week na Pasen.17 Grootvader
beloofde hem werk in de tuinen met 'zijn Baas', die
zijn klompen van planken had voorzien om niet van
de nattigheid in de bodem te zakken. In deze kolder
openbaart zich de geestige, spannende opa voor wie
het leven op Nijenburg kent.
Nog begin jaren 1950 was 'Baas' de bijnaam van de
tuinman van Nijenburg. Onze Baas destijds was
Henk van Westrienen, die dagelijks bladeren harkte,
in de kruiwagen schepte, met zijn stijve been naar het
Sterrenbos reed en daar in de bladerenkuil stortte.
Als hij tenminste niet met die rare emmer aan een
stok de beerput aan het leegscheppen was om de in
houd over de moestuin te verspreiden. De Baas had
een paar speciale klompen met planken eronder die
aan de muur van de Stal hingen. Ze waren niet om te
voorkomen dat hij in een niet bestaand moeras zou
zakken, maar om de omgespitte en ingezaaide tuin
aarde voorzichtig plat te maken. Aldus broer Nanning
Cornelis Tomson, die dit de Baas heeft zien doen.
In de Paasweek van 1823 ging kleine Cornelis dus
een fantastische logeerpartij tegemoet, en dat was
duidelijk niet voor het eerst. Ze gingen weer werken
aan zijn tuintje in Alkmaar, wellicht ook samen met
zijn vader Dirk die natuurlijk voor zijn werk in Alk
maar was gebleven. De planken onder de voeten van
de tuinbaas van Nijenburg klonken onweerstaanbaar
intrigerend, al heeft grootvader de boel dan een beet
je voor de gek gehouden. Zeker gingen ze ook rijtoer-
tjes maken, en misschien kwam dan het malle verhaal
van dat ongeval van twaalf jaar geleden wel weer
voorbij.
Twee kenmerkende eigenschappen van zijn grootva
der zou kleine Cornelis in elk geval niet overnemen:
de politieke bewogenheid en de smaak voor boeken.
Dertig jaar later zou hij de patrottische bibliotheek te
koop zetten. De tijden veranderen, en je kunt niet
alles bewaren, zeker niet die Bataafse stoftroep. Maar
gelukkig kun je ook niet alles zomaar weggooien.
Kleinzoon Cornelis liet in I860 de bibliotheek bou
wen op Nijenburg, en de overgebleven boeken kun
nen ons nog vandaag het een en ander vertellen van
zijn inspirerende grootvader.18
Literatuur over de patriottentijd:
Aten, D., 'Zonder of onder de prins? patriotten
en orangisten', in D. Aten e.a., Geschiedenis van
Alkmaar, Zwolle 2007, 344-359, met bibliografie
op 559
Bruinvis, C.W., Het Patriotisme [sic] te Alkmaar,
Alkmaar 1886
Meddens van Borselen, A., "Ik zal dit in uwe
ogen doen druipen": De aanhouding van Wilhel-
mina van Pruisen door de Commissie van
Defensie te Woerden in 1787', Tijdschrift
Holland 1987,
online www.euronet.nl/users/temagm/wpruisen/
wpruisen.html (op 03-03-2011)
Rosendaal, Joost, De Nederlandse Revolutie;
vrijheid, volk en vaderland 1783-1799,
Nijmegen 2005
Schama, S., Patriots and Liberators: Revolution in
the Netherlands 1780-1813, Londen 1977, vert.
Patriotten en bevrijders, revolutie in de Noordelijke
Nederlanden 1780-1813, Amsterdam 1989
Streng, J.C., 'Kweekster van verstand en hart':
boekcultuur en leescultuur in Overijssel tussen 1650
en 1850, Epe 2008
Wit, C.H.E. de, De strijd tussen aristocratie en
democratie in Nederland: 1780-1848, Heerlen
1965
Noten
1 C.W. Bruinvis, 'Foreest (Cornelis van) (2)',
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek,
Leiden 1911-1937. Dl. 1, p. 877v.
online www.inghist.nl/retroboeken/nnbw
(op 03-03-2011)
2 C. Klinkert, 'Dikke Kees en Dooie Dirkie:
patriotten in Alkmaar', online www.oneindig-
noordholland.nl/ Dikke Kees (op 03-05-2011).
3 J.H. Rombach, Inventaris van de archieven van
de families Van Foreest enz., Alkmaar 1992.
4 Familiearchief Van Foreest FAvF, nr. 299.
5 Bruinvis, Patriotisme (zie literatuurlijst), 3.
6 Afbeelding in Aten, Geschiedenis van Alkmaar
2007, 348.
7 Bruinvis, Patriotisme, 84.
8 FAvF, nrs. 234, 236, 237, 238; zie ook Meddens
van Borselen
9 Beschreven in A. Meddens van Borsselen,
Het archief van de Commissie van Defensie te
Woerden, 1787, 's-Gravenhage 1984.
10 ent HEYLOOER CRONYCK
