Dit is een grove schets van het decor waarin Willibrord
is opgegroeid, is gevormd en heeft gewerkt.
3. Van jonge monnik tot missionaris
Willibrord, geboren in 658 in Northumbrië, Noord-
Engeland, stamde uit een adellijk Angelsaksisch
geslacht. Wat over hem is geschreven, en dat is zeer veel,
is gebaseerd op enkele eigenhandige kanttekeningen op
een kalender, de levensbeschrijving 'Vita Willibrordi'
(ca. 790) van de hand van een hofgeleerde van Karei de
Grote, Alcuinus van York, en het omvangrijke werk
'Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum' (Kerkgeschie
denis van het volk der Angelen) van Beda Venerabilis
(Beda de Eerbiedwaardige) van ca. 730.6
Opvallend is dat het vele dat over het leven en werk van
Willibrord is geschreven vrijwel identiek is. Ook de
geschriften van onze tijd ademen nog de geest van de
'Vita Willibrordi'. Van het werk van Alcuinus moet
worden gezegd dat het niet in de eerste plaats was
bedoeld om een feitelijke biografie te schrijven, maar
meer het oogmerk had om de heiligheid van Willibrord
te onderstrepen en de wonderen die hij verricht had te
beschrijven. Zo beschreven kon zijn respectabele levens
loop voor anderen als voorbeeld dienen om het christen
dom te verbreiden.7
De ouders van Willibrord stonden hun zoon op zesjarige
leeftijd met zijn erfdeel af aan een klooster bij York
(Ripon). Het fenomeen 'pueri oblati', jongens die door
de welgestelde ouders vrijwillig werden afgestaan aan
een klooster, was niet onbekend in hun omgeving.8 Dit
heeft zich als traditie voortgezet in de Engelse kostscho
len. De compensatie van het op jonge leeftijd afstaan
van kinderen aan een klooster was blijkbaar het uitste
kende onderwijs dat aan de jongelieden werd geboden.9
De vorming in het klooster in Ripon was gebaseerd op
de Romeins-Angelsaksische stijl. Deze Romeinse
richting ging uit van een strakke organisatie (o.a. in
bisdommen), waarbij de paus te Rome een belangrijke
rol vervulde ('Romeinse observantie'). Op twintigjarige
leeftijd vertrok Willibrord naar een klooster in Ierland.
Hij voelde zich aangetrokken tot het meer Iers-Keltische
christelijke kloosterleven. Als verklaring daarvoor wordt
wel gegeven dat Willibrord werd aangetrokken door de
lossere organisatie en meer rijke spiritualiteit van het
ascetische Ierse kloosterleven. Een belangrijk element in
de vorming opgedaan in beide kloosters was de zende
lingsroeping, het verbreiden van het christelijk geloof in
overzeese, heidense gebieden, de zogenaamde 'peregri-
natio'.10 Dit leidde in 690 tot het aanvaarden van de
opdracht om met elf gezellen vanuit Ierland om Engeland
heen de overtocht te maken naar het vasteland, naar het
land der Franken zoals hij zelf aangeeft in zijn aanteke
ningen bij de kalender.
Op dit punt aanbeland lopen de lezingen over het
verdere verloop van de belevenissen van Willibrord nogal
uiteen.
4. Waar kwam Willibrord aan land?
Aft>. 4: Kalender waarop Willibrord in 728 aan de
linkerkant eigenhandig enkele aantekeningen heeft
gemaakt. Van de eerste drie regels is te lezen: "In nomine
clemens willibrordus Anno Vertaald: "In de
naam (des Heren) Clemens Willibrordus in het jaar
Volgens zijn biograaf Alcuinus landde hij aan de mon
ding van de Rijn (Rhenus) en voer hij vandaar naar het
castellum van Utrecht, door de Romeinen 'Trajectum'
genoemd. Er moet echter aan worden getwijfeld of dat
juist is.11 Rond 690 was Utrecht waarschijnlijk in Friese
Sn® 5