OLKSBADHUIS Pierre Bussen Inleiding Ik weet niet wat het is, maar ik heb altijd iets gehad met badhuizen of eerder met badhuisjes. Deze kleine pittoreske pandjes waar zich iets afspeelde wat heden ten dage vrijwel in ieder huishouden thuis gebeurt. Ze zijn grotendeels uit het straatbeeld verdwenen, maar in sommige plaatsen kan je ze bij toeval tijdens een rondwandeling of na een gerichte zoektocht nog tegen komen. In mijn geboorteplaats Alkmaar staat een prachtig exemplaar van het Witte Kruis aan het Kweerenpad, gebouwd in 1892. Het is nu in gebruik door een plaatselijke muziekvereniging. In Heiloo, mijn woonplaats, staat het badhuis gelukkig nog steeds aan de Holleweg. Van de straatzijde herkenbaar aan de gevelsteen met de voor de hand liggende tekst BADHUIS, een glas-in-loodraam met wit kruis en een steen met inscriptie naar aanleiding van de eerste steen legging naast de voordeur. Het voormalige badhuis wordt thans als onderdeel van het woonhuis gebruikt. Ik wil in dit artikel niet alleen stil staan bij de plaatse lijke historie, maar ook in het kort een schets geven van de bijzondere geschiedenis van het fenomeen BAD HUIS. Voorgeschiedenis Warme en koude baden waren reeds een bekend ver schijnsel bij de oude Egyptenaren. De oprichting van openbare badgelegenheden is echter pas in de hellenisti sche tijd in zwang gekomen. In Europa ontwikkelde zich de eigenlijke badcultuur bij de Romeinen op het moment dat zij voldoende water door de aquaducten naar Rome konden brengen. Een Romeinse badinrich ting was volgens een bepaald plan gebouwd. Veel van deze thermen werden geplaatst in oorden met warme, geneeskrachtige bronnen. Zo komen we ze bij opgra vingen tegen in het Duitse Aken en Trier en bij de Britse plaats met de toepasselijke naam Bath. Het doel van dergelijke baden kon zijn: reinigend, opwekkend, therapeutisch, ritueel en puur voor vermaak. De bad- Afb. 1. Gevelsteen van het voormalige badhuis aan de Holleweg huizen raakten in verval na de grote volksverhuizingen, maar in kloosters en ook in de islamitisch-Arabische cultuur bleef het systeem bestaan. Via de kruistochten kreeg de badcultuur in het middeleeuwse westen weer bekendheid. Aanvankelijk gescheiden voor mannen, vrouwen en kinderen, maar later, vooral aan hoven, werd de scheiding ook wel opgeheven. Dit tot weerzin van de geestelijkheid. Vanwege het besmettingsgevaar en protesten tegen zedelijke ongeregeldheden vermin derde de belangstelling voor het bad. De geneeskrachti ge baden bleven wel bestaan, maar pas in de tweede helft van de 19e eeuw kwam er meer aandacht voor hygiëne en gezondheid van de mens. In Nederland werden op dat moment op grotere schaal badhuizen gebouwd. Zij vormden als het ware de openbare badkamers voor de gewone man die in hun arbeiderswoningen vaak geen sanitaire voorzieningen hadden. De meeste badhuizen in het Hollandse straatbeeld zijn echter in de eerste helft van de twintigste eeuw gebouwd. Sns 31

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Heylooer Cronyck | 2010 | | pagina 33