ERZOEK NAAR OBJECT IN DE OUDHEIDKAMER Piet Kuijper In de zomer van 2009 werd "Oud Heiloo" benaderd door mevrouw Elissa Auerbach. Zij is afkomstig uit de Verenigde Staten en wilde graag een bezoek brengen aan de Oudheidkamer Heiloo. In het kader van een promotieonderzoek was zij geïnteresseerd in een prent, die in de Oudheidkamer Heiloo hangt en die betrekking heeft op de pelgrimage bij Onze Lieve Vrouw ter Nood na de reformatie.Van deze prent zijn er in Nederland, behalve die in de Oudheidkamer, nog enkele exemplaren aanwezig waarvan één in het Regionaal Archief Alkmaar en één in het Museum Catharijneconvent in Utrecht. Mevrouw Auerbach deed o.a. onderzoek naar de verschillende afdrukken die van deze prent gemaakt zijn. De koperen plaat, waarmee de afdrukken werden gemaakt, werd in de loop der tijd soms gewijzigd. Zij kon op grond van de wijzigingen een volgorde vaststellen waarin de gravures werden gemaakt. Om een beeld te geven van het onderzoek laten we hieronder twee van de gravures zien. In de tussentijd was er aan de plaat waarmee deze gravure werd gemaakt iets veranderd. De eerste gravure is afkomstig uit het Regionaal Archief Alkmaar, de tweede uit de Oudheid kamer Heiloo. Elissa Auerbach haalde haar doctorsgraad in augustus 2009 aan de Universiteit van Kansas, Lawrence, Kansas. Zij stuurde een samenvatting van haar dissertatie aan de redactie die we hieronder vertaald afdrukken. (Vertaling Otto van Os) Maria in Hollandse prenten uit de zeventiende eeuw na de reformatie "Deze dissertatie onderzoekt afzonderlijke prenten en prentseries die de thema s en theologische kwesties weergeven met betrekking tot Maria in de kunst na de reformatie in de Noordelijke Nederlanden. Ondanks het wijdverspreide geloof dat kunstuitingen en devotie gewijd aan Maria na de reformatie verdwenen uit de door calvinisten gedomineerde Republiek der Verenigde Nederlanden, toont de feitelijke hoeveelheid van bestaande Mariaprenten aan dat de Hollanders door gingen met haar te vereren, zowel de katholieken als de protestanten. Terwijl sommige Mariaprenten de conventionele rooms- katholieke vormen van piëteit ondersteunden, gaven andere afbeeldingen haar weer in een wereldse context om tegemoet te komen aan de intellectuele belangen en devotionele behoeften van een publiek dat bestond uit aanhangers van verschillende geloofsovertuigingen, inclusief de protestanten. De dualiteit tussen de geestelijke en aardse weergave van Maria in prenten getuigt niet alleen van de debatten na de reformatie over haar rol bij devotie, maar liet ook de culturele en wetenschappelijke verschuivingen zien in de Hollandse gemeenschap naarmate de Republiek geleidelijk overging naar de moderne, seculiere tijd. Het derde hoofdstuk, "De Kapel van Onze Lieve Vrouw Ter Nood in Heiloo en Mariaverering in de zeventien- de-eeuwse Hollandse prentcultuur" analyseert het verschijnsel van de opleving van het katholicisme in de Republiek van rond 1630. Dit hoofdstuk geeft zowel een overzicht van de talloze, nog bestaande, schilderijen en prenten van het bedevaartsoord in Heiloo als ook van kleine Maria-devotieprentjes voor pelgrims die in de Hollandse Republiek circuleerden en dienden als voorbeeld van een visuele cultuur die haar bijdrage leverde aan de opleving van het katholicisme. Als studieobject voor dit hoofdstuk fungeerde een gravure gemaakt door een anonieme kunstenaar, De Ruïne van de Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood, die een processie van pelgrims weergeeft rond de ruïne van de vijftiende-eeuwse kapel in het Noord-Hollandse dorp Heiloo. Bij de De Historische Vereniging Oud Heiloo in Heiloo bevindt zich één van de drie afdrukken van de prent die in dit hoofdstuk is onderzocht. De prent laat zien dat Maria met het Christuskind in een opening tussen de stenen ruïne verschijnt en wel volgens de iconografie als de Moeder van Onbevlekte Ontvangenis. 22

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Heylooer Cronyck | 2010 | | pagina 24