PMERKELIJKE VONDST IN
KASTEEL-MUSEUM SYPESTEYN
mam
Piet Kuijper
Het Kasteel-Museum Sypesteyn te Loosdrecht nam
onlangs contact op met de Historische Vereniging
Oud Heiloo. Men trof in de collectie een tekening
aan uit 1635, die betrekking heeft op Heiloo. Alle
reden om deze tekening te bekijken en nu blijkt het
een plattegrond te zijn van het gebied rond de kapel
van Onze Lieve Vrouw ter Nood in dat jaar.
Op die plaats staat in 1635 geen kapel meer. De
kapel is in 1573, zoals zoveel kerken in de omgeving,
verwoest bij het beleg van Alkmaar. Na de verwoes
ting bleef nog jaren een ruïne achter en toch blijven
na de reformatie ook nog pelgrims toestromen naar
Kapel. We zien dit op afbeeldingen die impressies
van kunstenaars betreffen. Het jaar waarin die
afbeeldingen gemaakt zijn staat niet helemaal vast.
Wat we in het nu gevonden document aantreffen is
een beschrijving van het terrein met daarop een sum
miere afbeelding van de ruïne gemaakt met het doel
het land op te meten.
Het document geeft een beschrijving van de juiste
situering van de ruïne van de kapel, de oppervlakte
van het terrein, het kruippad om de kapel, de
belendende percelen, een goede aanduiding van de
noordzuidrichting.
Om een beter beeld te krijgen van de Kapel Onze Lieve
Vrouw ter Nood van voor de verwoesting in 1573 zijn
we aangewezen op de afbeeldingen die zijn gemaakt van
het kapelterrein en de ruïne, die er stond van 1573 tot
1637. De oudste weergave van de ruïne na 1573 is het
schilderij uit 1630 dat zich bevindt in het Catharijne-
convent in Utrecht (zie Heylooer Cronyck 2e jaargang
nr. 1/2 2009). 1 Op dit paneel zien we een man en
vrouw en twee kinderen die poseren voor de ruïne van
de kapel. Op gravures die daarna zijn geproduceerd zien
we dezelfde ruïne afgebeeld. Van de kapel die er voor
1573 gestaan heeft zijn in die gravures slechts inzetten
opgenomen, waarop een tekening van de kapel en van
de fundamenten wordt weergegeven. De bedoelde
gravures zijn afgebeeld op pagina 23.
Om meer aan de weet te komen over die kapel van voor
1573 is de vondst van het document waarvan
afbeelding 1 een weergave is, interessant.
In de collectie van het museum Sypesteyn bevindt zich
het origineel van deze tekening, waarin landmeters de
situatie weergeven. Het betreft een tekening die in 1635
is gemaakt en we zien de afmetingen en een aanduiding
van de hoogte van het terrein. Ook is duidelijk dat het
terrein door wallen is omgeven.
De cirkel geeft vermoedelijk het pad dat de bedevaart
gangers biddend en eventueel kruipend gingen. Twee
personen zijn op dit pad afgebeeld. Binnen in de cirkel
is de ruïne en de fundamenten van de kapel aangegeven.
Onder de tekening van het kapelterrein staat een tekst,
het verslag van de metingen. Een transcriptie hiervan
luidt:
'Anno 1635 den 17 October gemeten voor Men heer den
substituijt ballieuw
van Kermerlandt dit Capel leggende inde Jurisdiction
van Heijloo ende hebbende 't zelfde Capel groot gevonden
121 roeden 70 voeten honsbosser maedt: dats in rijnlansche
maet 100 roeden 50 voeten: ende dat aen de suijtzijden de
halfve
wal: ende aen de west zijden aende wech de heele wal
ende aende noort zijden de heele wal: ende aende oost
zijden de
halfve wal: naer 't segge van Claes Willeboorsen van de
Mors
waer van getuijge zijn Aelbert Ariensz: ende Cornelis Jansz
beyde wonende in de banne van Limmen: ende 't voorseyt
Capel
leijt hooger als 't lant van Claes Willeboorsen 3 voeten
van ..eijden't Lant
N.B. De laatste regel is door slijtage van het document
niet goed meer leesbaar.
Voor de aangegeven oppervlakte maten geldt:
121 roeden en 70 voeten (honsbosser) komt overeen met
100 roeden en 50 voeten (Rijnlands).
Lengtematen:
1 Rijnlandse roede is 3,767 m
1 Rijnlandse voet is 0,314 m
So® 19
«muMs
