Een curieuze kerststal in de oudheidkamer1
Ter gelegenheid van de opening van het vereni
gingsgebouw aan de Bergeonstraat werd in oktober
jongstleden een begin gemaakt met de inrichting van
de Oudheidkamer. Bij het uitpakken van een van de
verhuisdozen werd een loodzwaar stenen voorwerp
aangetroffen. De uitpakkers stonden aanvankelijk
voor een raadsel. Maar oud-bestuurslid Jan van Tiel
bracht uitkomst. "Het stelt een kerststal voor". Hij
wist er meer van, want hij had midden jaren tach
tig het voorwerp ontdekt in de tuin van de familie
Spaans aan de Bergeonstraat. De heer Spaans had het
voorwerp vele jaren eerder tijdens het graven in zijn
tuin aangetroffen. Jan van Tiel wist de kerststal des
tijds te verwerven voor de Oudheidkamer van Oud
Heiloo.
beeld brengen van zaken die betrekking hebben op het
christelijk geloof. Bijbelse elementen zijn het onderwerp
van allerlei voorstellingen, vooral tekeningen en schil
deringen. Gesteld wordt dat dit vooral bedoeld was ter
lering van ongeletterden. Maar los daarvan werden vele
kunstenaars en ambachtslieden geïnspireerd door verha
len gebaseerd op de Bijbel.
In de loop der tijd kwam de uitbeelding van de kerststal
steeds meer in zwang. Zowel door levende personen en
dieren als door beeldgroepen werd een tafereel voorge
steld van een stal waarin Jezus zou zijn geboren. Niet-
bijbelse elementen als een os en een ezel, alsmede de in
de evangelieën niet vermelde aanwezigheid van de drie
koningen, werden toegevoegd.3
Historische achtergronden van het fenomeen
kerststal
De verering van de geboorteplek van Christus is al
zo oud als de kerk. Al in de tweede eeuw na Christus
trokken pelgrims naar Betlehem om de plek te bezoe
ken waar Jezus volgens de overlevering werd geboren.
Naar de getuigenis van de H. Justinus, 2e eeuw na Chr.,
werd Jezus geboren in een grot. Deze geboortegrot in
Betlehem is tot op de dag van vandaag een belangrijke
bedevaartplaats. De kerststal in de oudheidkamer van
Oud Heiloo geeft bij eerste aanzien de indruk dat een
(geboorte)grot is weergegeven. Stal of grot? We slaan er
de Bijbel op na.
Het Mattheusevangelie geeft op dit punt maar weinig
informatie.2 "(de wijzen) Zij gingen het huis binnen en
zagen het kind De kerstverhalen zijn blijkbaar
grotendeels geïnspireerd door het Lucasevangelie: Maria
en Jozef legden Jezus "in een kribbe, omdat er voor hen
geen plaats was in de herberg". Dit doet in de eerste
plaats denken aan provisorische huisvesting in een stal,
maar een geboortegrot kan niet geheel worden uitge
sloten.
Franciscus van Assisi 13e eeuw na Chr.) wordt genoemd
als genius die de kerststal introduceerde. Dit past in de
christelijke, lees Rooms-Katholieke, traditie van het in
16
Kerststal Abdij van Egmond
