2,
Natuurlijk zijn de vondsten die gedaan zijn tijdens de opgravingen in de jaren '60
op het terrein van het Witte Kerkje op de tentoonstelling te zien, maar daarnaast zijn ook
vele andere bijzondere vondsten te bezichtigen. De prehistorische, de Romeinse en
vroegmiddeleeuwse voorwerpen die te bewonderen zijn op de tentoonstelling, worden
voor een belangrijk deel ook in dit artikel besproken. De besproken voorwerpen dateren
van vóór de komst van Willibrord, daarom luidt de titel van dit artikel 'Heiloo vóór
Willibrord. De tekst van dit artikel is praktisch dezelfde, als die is opgenomen in het
archeologische hoofdstuk in het boek 'Heiloo vóór en na Willibrord', dat op 20 november
is uitgekomen. In overleg met de redactieleden van dat boek werd goed bevonden om dit
archeologische hoofdstuk apart te publiceren zodat het aan alle leden van Oud Heiloo kan
worden verstrekt. Tevens zal deze tekst te koop worden aangeboden bij de archeologische
tentoonstelling 'Heiloo vóór en na Willibrord'. Deze tentoonstelling zal t/m 3 februari
1996 te bezichtigen zijn. We hopen ook op uw belangstelling.
De strandwal: een zegen voor de bewoners; een vloek voor archeologen?
Veel mensen die in Heiloo wonen, zullen waarschijnlijk niet beseffen dat ze op een
strandwal leven. Bij een eventuele zeedoorbraak hebben ze het geluk dat ze hun voeten
droog kunnen houden, omdat de strandwal boven de gemiddelde zeespiegel ligt. Het
hoogteverschil ten opzichte van de omgeving kan wel oplopen tot enkele meters. Hoe
belangrijk het is om hoog te wonen, werd in het rivierengebied in het zuiden des lands in
januari van dit jaar (1995) nog eens bevestigd.
De eerste dijken werden pas in de Late Middeleeuwen opgeworpen. Voor die tijd
had het zeewater vrij spel, met name ver voor de jaartelling. Het wadachtige gebied
rondom de strandwal stond destijds regelmatig onder water. Bovendien was het in de
lagere delen drassig door de hoge grondwaterstand, want grondwaterbemaling was toen
nog onbekend. Daarentegen was het op de droge strandhoogte beter vertoeven. Het zand
waaruit deze natuurlijke hoogte bestaat, heeft de prettige eigenschap dat het snel het
overtollige hemelwater afvoert. Het is dus niet zo vreemd dat de mensen vroeger op de
strandwal gingen wonen en niet in de lagere en dus nattere gebieden. Zelfs na de vele
bedijkingen in en na de Middeleeuwen gaven de meesten de voorkeur aan het bouwen op
deze zandige hoogte. Eeuwenlang bood de strandwal een veilig heenkomen waardoor deze
een belangrijke stempel drukte op de bewoningsgeschiedenis.
De goede mogelijkheden die de strandwal bood tot wonen en landbouw, werden
door de bewoners benut. Zij brachten in de loop van de tijd de zandige hoogte geheel in
cultuur. Het archeologisch bodemarchief heeft hiervoor een grote tol moeten betalen, want
door het aanleggen van akkers en het bouwen van woningen werden (en worden nog
steeds!) de restanten van verdwenen nederzettingen vernield. Ophogingslagen zoals die
vaak in steden worden aangetroffen en die bescherming bieden aan oude bewoningslagen,
ontbreken in Heiloo. Er was immers geen noodzaak om de grond op te hogen, omdat men
al hoog en droog leefde. Soms echter te droog, want de goede afwatering van zand heeft
