Politieke ontwikkelingen
Toen op 15 augustus 1945 met de Japanse capitulatie een einde aan de
Tweede Wereldoorlog kwam, doemde voor Nederland alweer een nieuw
conflict aan de horizon op. Op 17 augustus 1945 riep Ahmed Soekarno
namelijk de Republiek Indonesië uit. Nederland was het niet eens met het
uitroepen van de onafhankelijkheid na de Japanse capitulatie, en bezette
alle eilanden behalve Java en Sumatra Op laatstgenoemde eilanden waren
doorlopend schermutselingen tussen Nederlandse en Republikeinse troe
pen. Overigens was er ook hevig verzet in andere delen van de Indische
Archipel. Uiteindelijk kwam er een wapenstilstand en werd onderhandeld
over een politiek akkoord, wat op 15 november 1946 uitmondde in de
Overeenkomst van Linggadjati. Nederland beloofde het gezag van de repu
bliek over Java, Madura en Sumatra te erkennen. De republiek zou een
deelstaat worden van de Verenigde Staten van Indonesië, die uiterlijk op 1
januari 1949 zou worden opgericht en met Nederland, Suriname en de
Nederlandse Antillen een unie zouden vormen. Aan het hoofd van deze
unie zou het Nederlandse koningshuis staan. De rest van Nederlands-Indië
(dus behalve Java, Madura en Sumatra) zou gewoon Nederlandsch-Indië
blijven. Ondanks de overeengekomen wapenstilstand pleegden
Republiekeinse troepen herhaaldelijk aanslagen en overvielen zij kamp
ongs. De Nederlandse troepen reageerden hierop met tegenmaatregelen. De
Nederlandse politiek gaf een andere uitleg aan het akkoord dan de
Republiek Indonesië en zegde het akkoord op 20 juli 1947 op. Hierop volg
de de eerste politionele actie (21 juli—5 augustus 1947). Het door generaal
Simon Spoor opgestelde operatieplan 'Product' zou zorgen voor de bezet
ting van de belangrijke economische gebieden in het westen en oosten van
Java, waarbij Jogjakarta (Yogyakarta), de zetel van de Republikeinse rege
ring, ongemoeid zou worden gelaten. Dat was met het oog op de hoge kos
ten die de strijd met zich meebracht. Deze operatie leidde inderdaad tot de
bezetting van grote delen van Java en Sumatra, doordat het Republikeinse
leger (TNI) slechts zwakke tegenstand bood. Niettemin bleef er sprake van
guerrilla-acties door de TNI en buiten het in 1945 door de Republiek
gecontroleerde gebied door de Pelopors'). Door ingrijpen van de Verenigde
Naties (VN) werd echter een staakt-het-vuren afgekondigd (in januari 1948
24
Geestgronden, 13 (2006), nr. 1
