Onderstaande bijdrage van Willem van den Berg over Descartes in Egmond
werd in 1994 afgesloten. Nadien kwam hem een geschrift onder ogen waarin een
mededeling stond die aannemelijk maakt dat zijn vooronderstelling over de
woonplaats van Descartes in Egmond-Binnen niet juist is. Van den Bergs artikel
bevat behalve over Descartes enkele interessante bijzonderheden over Egmond
en Egmonders. Het laat tevens zien hoe een ontdekking achteraf tot een verras
sende conclusie kan leiden. Beide elementen vormen voor de redactie een goede
reden tot plaatsing. (Red.)
W. J. van den Berg
DESCARTES EN ZIJN BUREN IN EGMOND
Toen me enige jaren geleden gevraagd werd of ik misschien wist waar precies
de beroemde wijsgeer, wiskundige en natuuronderzoeker René Descartes (La
Haye, Touraine 1596 - Stockholm 1650) in Egmond had gewoond, moest ik
het antwoord schuldig blijven.
Zeker, de geleerde woonde hier enige tijd. Een bewijs hiervoor werd bij de
vraag in kopie overgelegd: op 18 juli 1643 schreef hij een briefje - in goed
Nederlands - aan uurwerkmaker Gerrit Brandt over de reparatie van zijn
staartklok (horologie), ondertekend met 'U.L. seer goedwilligen vriendt
Descartes, Egmond op de Hoeff'. Een nader adres was in zo'n kleine
gemeenschap overbodig. De genoemde Amsterdamse uurwerkmaker was
overigens de kunstlievende vader van Gerard Brandt (1626-1685), de later
beroemd geworden remonstrantse predikant (te Hoorn), kerkhistoricus en
schrijver van onder meer de Historie van Enkhuizen.
Zeker is ook, dat de geleerde hier geen eigen huis heeft gehad. Want in de
registratie van onroerend-goedbezit in Egmond, die vanaf 1602 volledig
bewaard bleef, komt zijn naam niet voor. Hij huurde kennelijk zijn onderko
men ter plaatse. Maar huurcontracten tussen particulieren werden zelden op
schrift gesteld en zijn dus nog minder vaak overgeleverd, laat staan bekend.
De kans om nu nog te achterhalen van wie (en wat) Descartes huurde lijkt
daarmee praktisch gelijk aan nul. Of ligt er misschien nog een sleutel verbor
gen in een van de talrijke oudere publicaties over de beroemde man?
Schreef de Alkmaarse archivaris Bruinvis niet al eens iets over Descartes in
Egmond? In zijn Supplement op den catalogus der prentverzameling over
Alkmaar e.o. (1900) vond ik bij een gravure van Descartes onder nummer
82
Geestgronden, 7 (2000). nr. 2/3
