Prinsen- en Keizersgracht met de fraaie koopmanshuizen is in die tijd opge
trokken. Tot op de dag van vandaag is die grachtengordel bepalend voor
Amsterdams plattegrond en het beeld van de stad.
Schiphol
Als de hierboven geschetste manier van kijken naar gebouwde elementen
op de moderne tijd toegepast wordt, valt te constateren dat tegenwoordig
niet zozeer kerken en vorsten het stadsbeeld bepalen, maar dat vooral de
economische macht het voor het zeggen heeft. De groei van bijvoorbeeld
Schiphol die ondanks zoveel verzet gewoon maar doorgaat, geeft aan dat
zelfs het landsbestuur niet tegen de druk van zo'n economische grootmacht
is opgewassen.
Machtsverhoudingen in Egmond
Gekomen van ver arriveren we dan toch uiteindelijk in Egmond. Want ook
op dorpsniveau, dichtbij huis werkt dit proces van uitoefening van psycho
logische macht door middel van architectuur. Zelfs in een relatief klein
dorp als Egmond zien wij dat door bijvoorbeeld de grootte, hoogte of
monumentaliteit van een gebouw, maar ook door de situering ten opzichte
van andere gebouwen veel over de machtsverhoudingen tot uiting komt.
Als er eenmaal ook bij het kijken in de eigen omgeving bewust op gelet
wordt, leidt het lezen van deze taal van de architectuur eigenlijk tot heel
vanzelfsprekende inzichten.
De Egmondse abdij
Wie de geschiedenis van Egmond kent, weet dat de plaats haar ontstaan te
danken heeft aan de beroemde middeleeuwse abdij, die in de tiende eeuw
werd gebouwd. De abdij beheerde een groot grondgebied. Door zijn voorko
men en afmetingen was het in zijn glorietijd een groots gebouw dat van verre
was te zien. Lange tijd heeft het gebouw heel Egmond beheerst (afb. 10).
Toen de abdij in 1215 om haar grondgebied te beschermen een kleine ver
sterking bouwde ter plekke van de huidige Siotfundamenten, heeft zij niet
kunnen vermoeden dat dit bouwwerk in de driehonderd jaar daarop zou uit
groeien tot het fraaie en grootse kasteel van de Egmondse adel. De Abdij
heeft in die periode aan macht ingeboet ten opzichte van het geslacht
Egmont.
76
Geestgronden, 5 1998), nr. 3/4
