Amsterdam
Iets dichter bij huis, in Amsterdam, is zelfs de 'strijd' tussen verschillende
machten afleesbaar. Amsterdam is tot lang na de Middeleeuwen vrij onbe
tekenend geweest. De stad omvatte niet veel meer dan de Dam met enige
bebouwing westelijk daarvan. De kerkelijke gezaghebbers trokken in de
late middeleeuwen een kerkgebouw bij de Dam op dat wij nu nog kennen
als de Nieuwe Kerk. Met afmetingen die zeker voor die tijd, maar ook zelfs
nu nog indrukwekkend genoemd kunnen worden.
Pas in de 17de eeuw is Amsterdam als haven en handelsstad belangrijk
gegroeid en welvarend geworden. Toen in de loop van die eeuw de stedelij
ke macht groeide, werd onder invloed van de tijdgeest besloten een stad
huis (1640) op de Dam te bouwen. De plek die daarbij werd uitgekozen
geeft aan hoe inmiddels over het kerkelijk gezag gedacht werd. De Nieuwe
Kerk werd letterlijk in de schaduw van het monumentale nieuwe stadhuis
(het huidige Paleis op de Dam) gezet (afb. 9).
Afb.9: Het Stadhuis op de Dam, circa 1695, door Gerrit Adriaensz. Berckheyde
(1638-1698)
Deze voor Amsterdam rijke 17de eeuw, beter bekend als de Gouden eeuw,
is verder overigens zeer bepalend voor de stad geweest. Er is in die rijke
periode ontzettend veel gebouwd: de gehele grachtengordel Heren-,
Geestgronden, 5 1998), nr. 3/4
75
