In augustus 1999 zal het 200 jaar geleden zijn, dat Engelse troepen, even later
gevolgd door Russische, Noord-Holland binnenvielen. Als onderdeel van de her
denking van deze gebeurtenis verschijnt in dat jaar een aantal publicaties, waarin
niet alleen politieke en militaire, maar ook sociaal-economische aspecten aan de
orde zullen komen, bijvoorbeeld de gevolgen voor de bevolking van de steden en
dorpen in Noord-Holland.
De Stichting Historisch Egmond heeft voor onderzoek naar de situatie in de
Egmonden 1799 de Werkgroep 1799 opgericht. In volgende afleveringen van
Geestgronden zullen meer artikelen over dit onderwerp verschijnen. Een van
de leden, Ben Hummel, begint de serie met een algemene inleiding. (Red.)
B. Hummel
OORLOG IN NOORD-HOLLAND 1
In augustus-oktober 1799 vond een hevige, met veel verwoestingen
gepaard gaande strijd plaats in Noord-Holland. Engels-Russische troepen
vielen het land binnen; het werd verdedigd door de Bataafs (=Nederlands)-
Franse troepen.
Over de politieke oorzaken van die invasie en het militaire verloop van de
strijd is in het verleden nogal wat gepubliceerd. Toch kunnen we wel spre
ken van een 'vergeten oorlog'; in de handboeken voor geschiedenis wordt
hij nauwelijks nog vermeld en herinneringen eraan (bijvoorbeeld het
Russen-monument in Bergen) zijn schaars.
Het waarom van de invasie in het kort
Voor een belangrijk deel zijn de politieke ontwikkelingen in Nederland in
de laatste tien jaar van de achttiende eeuw beïnvloed door de Franse revo
lutie (1789 en volgende jaren).
Onder het motto 'vrijheid, gelijkheid en broederschap' was in Frankrijk op
gewelddadige wijze een politieke omwenteling tot stand gekomen (waarbij
onder andere het koningschap werd afgeschaft). Bovendien steunde het
nieuwe Franse bewind buitenlandse groeperingen die in hun eigen land een
'nieuw regime' wilden invoeren op basis van de Franse ideeën: 'exporteren
van de revolutie', zouden wij tegenwoordig zeggen.
Zo kwam het, dat in de Republiek der Verenigde Nederlanden de Patriotten
met militaire steun vanuit Frankrijk aan de macht kwamen, stadhouder
prins Willem V van Oranje op de vlücht joegen (hij ging naar Engeland) en
een geheel nieuw regime, de Bataafse Republiek, vestigden (1795). Deze
Geestgronden, 3 (1996), nr. 3/4
59
