Leo Bromlewe:
verteller en schrijver
den om met arische vrouwen om te gaan. Zo maakten
op 17 september 1943 een vijftal militairen van het Tur-
kestanisches Infanterie-Bataillon 787 zich in Julianadorp
schuldig aan de beroving van een familie, gevolgd door
een zeer ernstig zedendelict. Dit alles onder dreiging van
een pistool en geweren. De vijf daders werden na twee
dagen opgepakt en tijdens een kort proces voor een,
in opdracht van het General Kommando van de Wehr-
macht geformeerde krijgsraad ter dood veroordeeld. De
executie vond plaats in de ochtenduren van 14 oktober
1943 waarna zij onmiddellijk geheel ontkleed en ongekist
werden begraven op een afgescheiden gedeelte van de
begraafplaats in Huisduinen. Hierbij ging het om Rachmet
Chalikow, 24 jaar oud, Mukasch Saginbaew, 24 jaar oud,
Chalge Matzakow, 28 jaar oud, Berdi Kotschmuratow, 27
jaar oud, en Asangali Umursakow, 23 jaar oud. Meer dan
4000 kilometer van huis kwam er een einde aan hun le
ven. In de begraafplaatsadministratie werd door de Duit
sers expliciet vermeld: Standrechtlich erschossen. Op
30 juni 1949 werden hun stoffelijke resten herbegraven
op het Russische ereveld van de gemeentelijke begraaf
plaats Rusthof in Oud-Leusden (Amersfoort). Dit schoot
de Sovjetregering kennelijk in het verkeerde keelgat want
na protest werden zij in november 1949 alsnog bijgezet
op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn (Ven-
ray). In de optiek van de Sovjetregering ging het immers
om collaborateurs.
Naar aanleiding van dit zedendelict werd er in Huize Buiten
zorg aan de Stolperweg 31 een "Puff" (Wehrmachtbordeel)
voor de Turkestanen ingericht. In 1912 was Huize Buitenzorg
als tehuis voor ouden van dagen geopend. In september 1979
brandde het af waarna het werd gesloopt. Op dezelfde locatie
staat nu het appartementencomplex genaamd Zwanenwater.
(foto via Jan van Tongeren)
(Wordt vervolgd)
Leo Bromlewe, geboren te Den Helder op 3 augus
tus 1924, evacueerde in 1940 met zijn familie naar de
Noordschinkeldijk in Callantsoog. Hij werd te werk ge
steld in Duitsland maar bleef daar niet lang. Twee maal
ontsnapte hij maar werd aangehouden. Als hij dat nog
een keer waagde zou hij de kogel krijgen. Maar Leo
was niet te houden. De derde keer lukte het hem en
een paar kameraden en hij kwam terug in Callantsoog.
Daar sloot hij zich aan bij de plaatselijke verzetsgroep.
Hij diende van '46 tot '49 op West-Java, lag na een
ernstig ongeluk weken in het ziekenhuis maar herstel
de. Teruggekeerd naar Nederland hield hij een sterke
band met de kameraden van zijn peloton die het over
leefd hadden.
In 1950 trouwde hij met zijn verloofde, Jannie Vries
man.
Hij kreeg werk bij de Shell, verhuisde van Schiedam
naar Spijkenisse. Ze kregen twee dochters en een
zoon. Na het overlijden van hun zoon wilden ze weg
uit Spijkenisse. Zo kwamen de Bromlewes na Leo's
pensioen weer in Callantsoog te wonen.
Leo was in 1990 een van de oprichters van het 4 Mei
Comité Callantsoog. In 1995 kwam ik hem bij de her
denking tegen. Later ook bij reünies van het voormalig
verzet Callantsoog-Zijpe. Overleed er iemand van de
groep, dan was het Leo die zijn of haar activiteiten in
de oorlog memoreerde.
Leo vond het van groot belang dat latere generaties
zouden weten waarvoor zij gestreden hadden. Vele
keren vertelde hij daarover op de scholen. Op het In
ternet, onder NPS De oorlog/Aflevering 8/Leo Bromle
we kun je hem aan het woord horen. Ook in de Clock
stond een aantal artikelen van hem.
Bij de vijfjaarlijkse herdenking in 2005 in de kerk van
Callantsoog ontving hij van burgemeester A.M. van
Apeldoorn-Pruijt het ereburgerschap van de Zijpe.
De laatste jaren ging het hem lichamelijk minder en
zagen we hem niet veel meer in het dorp. In maart
vierden Jannie en hij hun 65-jarig huwelijk en twee
weken daarna, op 4 april jl., overleed hij. Het laatste lid
van de verzetsgroep Zijpe-Callantsoog is heengegaan
maar wie schrijft die blijft en het gedenken gaat door.
Zijn dochter Annemarie heeft het voorzitterschap van
het 4 Mei Comité overgenomen.
Dries Blokker
33
