De dominee versus de
twee kooplieden
Met als inzet het coöperatieve gedachtegoed van 'De Tijdgeest'
in Callantsoog
'Rode dominees'
Maarten Mooij
Ondanks het verzet van twee middenstanders weet dominee Frederik Antonie France de
Callantsoger geest rijp te maken voor de komst van coöperatie 'De Tijdgeest' (zie de Clock
nr. 4, 2013). In deze editie het slot van de reconstructie door Maarten Mooij.
'f'
- - 'j
Het Dorpsplein 1935.
Van rechts naar links: een deel van de pastorie, de boerderij van petrolieman-kapperArie Kossen,
de boerderij-garage van Adriaan Vader en de manufacturenzaak van Jan Brouwer.
Wanneer de winkel is geopend heb ik niet kunnen vinden,
de eerste vestigingsplaats wel, namelijk bij Piet Vos de
timmerman aan het Dorpsplein. Kort daarna, in novem
ber 1920, werd Vos opgevolgd door winkelhoudster Maria
WilhelminaThierbach Paris.
In 1926 werd het pand van kapper/petroleumboer Arie
Kossen aan het Dorpsplein aangekocht en verbouwd. Ja
cob Melk, komend met zijn gezin uit Koog Zaandijk, werd
daar als eerste filiaalhouder/venter aangesteld. Enkelen
onder u zullen zich Jo Johannes ook nog wel herinneren,
die als filiaalhouder/venter te Callantsoog in de annalen
van de coöperatieve verbruiksvereniging 'De Tijdgeest' in
Winkel voorkomt. Later verhuisde de Coöp naar het pand
links gelegen van de pastorie aan het Dorpsplein waar de
familie Rezelman de scepter zwaaide. In 1968 verdween
de Coöp uit het straatbeeld van de gehele Noordkop van
Noord-Holland, zo ook uit Callantsoog.
Blijft de vraag: hoe uniek was die sociale bevlogenheid
van dominee France voor die tijd?
Dirkshorn had zijn dominee
E.R. Sinnighe Damste, de
propagandist van de Bond
van Staatpensionering.
'Staatspensioen voor ieder
een' was daarvan de leus.
Aartswoud had zijn domi
nee J.T.T. Spaargaren. Hij
gaf op diverse plaatsen in
de regio talrijke lezingen
om de politiek aan te spo
ren haast te maken met di
verse sociale wetgevingen.
Nieuwe Niedorp had zijn
rode dominee N.J.C. Scher-
merhorn, een vurige antimi
litarist en drank geheelont
houder. Ook was hij in 1904
de souffleur bij oprichting van de Coöp 'De Tijdgeest' in
Winkel. Hij was een begenadigd spreker met gezag.
Dominee France kunnen we ook voegen onder de noe
mer 'rode dominees'. Deze groep bevlogen predikanten
had zich tot taak gesteld de kerk een socialer gezicht te
geven.
Had dominee France niet meer boven de partijen moeten
staan?
Mijn vermoeden is dat hij overtuigd was dat de Coöp in
Callantsoog een gerechtvaardigde eis was van de men
sen die met een mager loontje moesten rondkomen. Een
rechtvaardiging die niet alleen ging over het besteedbare
inkomen; ook de kwaliteit van het voedsel liet te wensen
over. De Warenwet van 1919 was niet zomaar uit de lucht
komen vallen. France begreep de noden in zijn dorp en
wist die te verwoorden. In zijn eerder gememoreerde
'Bergrede' van 19 januari 1920 sprak hij over de pijn in
de portemonnee en gebruikte hij nagenoeg geen theore
tische ideologische retoriek. De gedachten van de voor
standers laten zich raden; blij dat we zo'n man hadden,
zulke mannen kunnen het beter verwoorden dan wij.
Dominee France voelde zich toch ongemakkelijk in deze
opgedrongen rol. In een van zijn ingezonden stukken in
de Schager Courant zegt hij in bedekte termen, dat hij het
14
