CALLANTS-OOGH
J. Baken Gzn.
Wederom een passage uit het boekje Callants-Oogh tot den Leeser van J. Baken Gzn.
Ditmaal gaat het over de aanleg van de Zanddijk, over de verpachting van 'tienden', over het
'planten' van konijnen, en nog zo wat. Allemaal aan de hand van het (onlangs gerestaureerde)
bord in de kerk
1610. DE ZANDDIJK IS HIERNA, OM 'T WATER TE
WEERHOUWEN, UYT STATEN LAST, TEN DEE-
LE, OOK OP MYN GROND GELEGHT.
Dezen dijk sloot dus de verbinding van Noord- en Zui
derzee tussen Huisduinen en de polder Callantsoog af
en is langzamerhand door aanstuiving aan de zeezijde
met een duinrand versterkt. Aan de oostzijde werd de
grondslag door aanslibbing opgehoogd, waardoor het
"groote onbedijckte landt 't Koegras" ontstond en waar
van de landmeter Dirck Pietersen Abbestee in 1647 een
kaart samenstelde "hoe hetselve is ghelegen aan wassen
landt, sandgronde, slijckgronde, sweenen (zwinnen) ende
andere diepten en ondiepten." Een uitgestrekt terrein dus
waar eb en vloed nog vrij spel hadden en overstromingen
door de Zuiderzee plaatsvonden. Langzamerhand wa
ren de gorzen en slibberige zandgronden tot schorgron-
den aangewassen en voor beweiding met vee geschikt
(KOEgras). In de nabijheid verrezen de zogenaamde
Keeten (Groote Keeten) wier bewoners toezicht hielden
op vee en kudden schapen, die daar graasden. Zij moes
ten te allen tijde worden gehoed om bij hoog water tijdig
naar hoger gelegen gronden te worden geleid.
Bij het maken van de plannen tot aanleg van de Zand
dijk had men reeds overwogen ook het Oogmergat af te
sluiten. Zelfs werd een voorstel aan de Staten van Holland
en Westfriesland voorgelegd, maar het werd verworpen.
Toch werd eind juni 1610 deze afsluiting, door een dijk,
aanbesteed. In 1611 werd zij nog verhoogd en verzwaard.
Zij kreeg de naam van Oogmergatsdijk of Voordijk.
Spoedig na het sluiten van het Oogmergat kwam herstel
van de Noordschinkeldijk aan de orde. De Zuiderzee had
door de gaten, die er in 1570 in geslagen waren, nog
steeds vrije toegang tot het buitenland of UITERLAND. De
Staten verleenden op 13 maart 1612 octrooi voor dit her
stel. Blijkens de "Staet en repartitie van gevallen oncosten
der dijckage int noordoosten van 't Ooghe" van 28 decem
ber 1613 bedroegen de totale kosten 12.705,-, waarin
de Heren van Callantsoog 5.120,- en de Ingelanden
van de twee polders Jewel en Binnenland 7.584,- bij
droegen. De Staten verleenden daartegenover aan de
eigenaren der heerlijkheid en aan de "geburen en ingeze
tenen" vrijstelling van verponding gedurende 15 jaren en
vrijstelling van de impost (belasting) op de hoornbeesten
en bezaaide landen gedurende zes jaren.
'Callants-Oogh tot den Leeser' (aan het woord in 1741)
vertelde ons reeds dat in 1581 het derde dorp werd ge
sticht. Zij vervolgt dan:
1581. 'T IS HONDERT SESTIGH JAAR, DAT IK WIERD
OPGEREGHT, SCHOON KLEYNDER, BLYF IK
DOGH HET OOGH VAN CALLENS LANDEN, SIE
VERDER DAN GY DENKT, MIJN DUYNEN, VEL
DEN, STRANDEN,
C ALLANTS-OOCI1 totdm LEESER
AnniT™"
J2oo Een Eyland was ife errit. omrinriflt door de Zee,
j3oo Seer Volk en Ncrrin0h-rvk,myn Silu.t pt n van de Rhce..
JSJO TotSefi en dertigh Stuks, alken tci» llarindh Öinden,
wyl Verten voor de Wal. deVerfchc Zeevis Vingen.
Twee dorpen t OOGH genaamt, zyn voortnvntyd Geweeft,
Jpoop Het Laotfte door den Vloed vernielt.Waar van men Leeft
■vk-rJ^DAtNcftcns Kerk en School.drieHondert lluyfenStonden
MynIKk ,s eeiït.Daiur na.die van deZyp vcrHondcn,
MaarEcndraplit. met Gods Hulp.Weerltoriden'f Zcegcwelt,
Jtg* Want als de Zvp.met inv. Sidn hadde't xfuun dcireldr
jfiji f Door Noord.cn zuydrr 'dyk.doeis tot .SEVENHIIYSEN
Tpehupht daariknu Itn.dedYkt voor t WaterBruyfen
KW Het derde Dorp gelhgt, en dit kleyn' Umpel werk.
Maar tien voet Crooter, dan het Choorvan oude kerk, r
Uyt DOverblyfscIs van den Selven op doen Bouwen
|j6jo De Zand dyk is hier na, om't Water te weer houwen,
Uy t Staten Lalt, ten deele, ook op myn grond geleoht,
/.JJ8J T is Hondert Sestighlaat dat ikwierd Opöeredht,
Schoon kleyndcr.Bhtr ik ilogh.het OOGII van Gallens Landen, r;
j 8i« verder dan (h- denkt, invn Duyncn.Veld enStranden,
Bepaalt met 'tlloodhfte Redht. door Kloris. Hollands Graaf.
Afkotnftidh uyt't Gefla0ht.SooEedel.Oiul, als BraafF,
Der BREID'
met tllo odhfte Repht. door Floris. Hollands Graaf.
tidh uyt't Gefla0ht.SooEedcl.Oud.als BraafF,
ER ODEN S,die voor heen Vry HeerenWaren, I
IkGroey van nieuws weer opllerbooren uvt de Baaren,
Enhcff het OOGH om Ilougli, alleen tot Gode» Err,
Geve flight in t C elooff, en Chrifti waare Leer,
Gemoedtght om myn Lot, en Stants Vcrwiffclinöen
Te dragen na den BLaail, des Scheppers aller Dingen.
Gaat nu.cn Lrcr*; uytnry.dat niets hi tr Seeker Staat
Maar wat het 00 GH beü'et, als todelvk verdaat,
Dies werkt uw Zalijïheyt met vreefen.en met keiven.
Voor Gods Alfiende nd OOGH, Zoo ZuitGy eeuwighLeeven,
Gegtrtn by J* Ioc(h Ccrtn Vrrndtr Mitdtn
tr< Syn Huvs vrvurr
Susanna Daiblcth
Heer en Vrcuwt fet CallanfaOcge. <5"V
raK jnnc J 7 4j
