CALLANTS-OOGH
tot den LEESER
'Een hap en een snap'
Giftbrief van omstreeks 920
'Een cijns van vijftien onsen'
Nu het bord in de kerk weer zo mooi is opgeknapt, leek het ons leuk om te citeren uit een boekje
waarin J. Baken, geboren en getogen Callantsoger, aan de hand van dit bord de geschiedenis
van Callantsoog in een korte samenvatting weergeeft.
In het voorwoord schrijft burgemeester Correljé dat hij verheugd is dat Cailantsogers, toeristen
en andere belangstellenden in staat zijn om kennis te nemen van het veelbewogen verleden van
Callantsoog.
Het boekje, destijds uitgegeven door de VVV, draagt de titel: Een hap en een snap uit de Historie
van Callantsoog.
In ons dorpskerkje hangt boven de ingang het sierlijke
wandbord, dat in 1741 geschonken werd door een der
Heren van Callantsoog, Mr. Jacob Coren van der Mieden,
en zijn vrouw Susanna Doubleth.
'Callantsoog' is daarop zelf aan het woord en vertelt van
haar leven in dichterlijke bewoordingen. De afmetingen
van het bord stelden grenzen aan haar verhaal; ik moge
er daarom enige uitbreiding aan geven aan de hand van
de 'Inventaris van het Oud Archief van Callantsoog', op
gemaakt door P.N. van Doorninck, en uit enkele andere
bronnen. Maar meer dan 'een hap en een snap' beoogt
het niet te zijn.
1200. Een Eyland was ik eerst, omcingelt door de zee
Zo vangt haar verhaal aan. Dat is ook zeer vele jaren zo
geweest. Maar nog eerder was er een tijd dat het geen ei
land was. Callinge was toen haar naam. Het oudste docu
ment, waarin deze naam vermeld wordt, was een giftbrief
van omstreeks 920. De oorspronkelijke bestaat niet meer:
wel werd er in de 14e eeuw een afschrift van gemaakt,
dat bewaard wordt in het Algemeen Rijksarchief in Den
Haag. In deze giftbrief schenken graaf Dirk I (Hollandse
Huis) en zijn vrouw Geva enkele goederen aan de kerk te
Egmond. Vertaald uit het Latijn zegt deze brief: "Moge het
toegewijde Christenvolk, zowel heden als in de toekomst,
weten hoe heer Dirk, Graaf, samen met zijn wettige ge
malin Geva, om deel te krijgen aan de eeuwige erfenis,
een deel van zijn goederen die hij erfrechtelijk bezit, ei
genmachtig ter ere van de Heilige apostel Petrus en aan
de Heilige belijder van Christus, Adelbert, in de plaats Eg-
mond genaamd, als eerste gift overdroeg"... en dan volgt
een reeks van giften in verschillende plaatsen gelegen,
waaronder dan ook "In villa Callinge medietatum toctius
possessiones',' hetgeen ongeveer betekent "In het gebied
(buitenplaats) Callinge de helft van al het bezit'.' (Van het
bezit dus dat Dirk I daar had gelegen.)
Adelbert, hierin genoemd de heilige belijder van Christus,
was een der helpers van de bekende zendeling Willebror-
dus. Hij, Adelbert, was naar de streek van het tegenwoor
dige Egmond getogen om het evangelie te verkondigen
en is daar vermoedelijk omstreeks het midden van de
achtste eeuw gestorven. Boven zijn graf werd een kapel
of kerk gebouwd, later het middelpunt voor de omwonen
de gelovigen, die ook uit zorg om eigen zielenheil haar
met schenkingen van hoeven of landerijen bedachten. Zo
dus ook van Dirk I en Geva, die God en de heiligen in
ere hielden: "om deel te krijgen aan de eeuwige erfenis"
(bevestigd door Dirk V op 26 juli 1083) en van verschil
lende andere personen in de loop der 11e eeuw waar
onder de schenking van een zekere Geldolfus voor de
aan Sint Adelbert gewijde kerk te Egmond. "In Callinghen
censum quindecim uncarum" (In Callinge een cijns van
vijftien onsen).
Tot een eiland zal Callantsoog gevormd zijn omstreeks
het einde der 12e eeuw. Dat zal zich hebben afgespeeld
in dezelfde tijden waarin Zijpe en de Waddenzee ontston
den. Hoge stormvloeden sloegen de gaten (sipen - denk
aan sijpelen) in de duinenrij. Het duingebied van Ken-
nemerland werd toen afgebroken bij 'Pethem bi der Zipe'
door het Zijpse Gat, dat daar was ontstaan en een gevaar-
70
