Witte kwikstaart (Motacilla balba)
dat jachtopziener Van Honschooten met zijn
jarenlange bestrijdingscampagnes niet voor
elkaar had gekregen: de zilvermeeuw verdween
vrijwel geheel uit het westelijk duingebied.
En zo wist de Duitse Wehrmacht wel meer
ornithologische wapenfeiten op haar naam
te brengen. Op 12 april 1943 plunderde een
horde Kaulcasische krijgsgevangenen(1) de lepe
laarkolonie op het 'Pilareneiland'.(2) Vrijwel alle
170 nesten werden leeggeroofd maar wonder
lijk genoeg vestigden de vogels zich eind april
op het 'Bokkeneiland' waar begin mei zelfs
283 nesten lagen welke verder niet werden
verstoord.
Een jaar later, op 19 mei 1944, maakt Strijbos
melding van een grote kolonie van 194 nesten
en een kleine van 26 nesten. Tevens vermeldt
hij dan in een artikel in Ardea dat hij dat jaar
in het Zwanenwater 3 nesten van de bruine kie
kendief "verzamelde" (Ardea 34:344).
Hoe hij dat in een tot Sperrgebiet en onneem
bare vesting omgetoverd Zwanenwater voor
elkaar heeft gekregen vermeldt het artikel
helaas niet. In 1945 waren er volgens Strijbos
begin april slechts 73 lepelaarnesten. Tot eind
mei zou dit aantal echter blijven oplopen t.g.v.
de 'Russenopstand' op Texel (1) en de daaruit
voortkomende verstoring van de lepelaarkolo
nie in 'De Muy'. Veel van de daar aanwezige
vogels namen toen de wijk naar het Zwanen
water waar ze overigens niet beter af waren
omdat de nesten door de nog steeds aanwe
zige Kaulcasische krijgsgevangenen weer wer
den uitgehaald. En met deze laatste culinaire
uitspatting (Russisch ei) kwam er tevens een
einde aan de oorlogsomstandigheden in het
Zwanenwater.
En Strijbos? Die hield het Zwanenwater na de
oorlog wel zo'n beetje voor gezien en spreid
de zijn vleugels verder uit. Aan boord van de
'Willem Barendsz' vertrok hij met de eerste
naoorlogse walvisexpeditie naar de Zuidelijke
IJszee (1946-1947) om hierna zo'n beetje over
de rest van de wereld rond te zwerven. Toch
kwam hij er nog wel eens maar veel waarne
mingen vermeldt hij dan niet meer. In De Pie
per van oktober 1971 treffen we in de rubriek
'Waarnemingen' nog het volgende aan: "24
april 1971, Zwanenwater, Ooievaar 1 ex over
vliegend. Waarnemers: H. Touwen, W. Wories
en J.P. Strijbos". Hij was toen inmiddels tachtig
jaar oud. In 1973 publiceerde hij dan nog een
artikel over het Zwanenwater in Natuurbehoud,
het blad van de Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten. En ook nadien bleef hij
er komen. Weliswaar begon de leeftijd parten
te spelen en zodoende haalde beheerder Wim
Klomp hem dan thuis op. Vervolgens deden
beide heren gezamenlijk 'een rondje' door
het terrein. Van de leant van Strijbos ging zo'n
rondje overigens wel met de nodige godslaste
ringen gepaard. Hij kon zich dan schijnbaar
erg opwinden over al datgeen wat gedurende
zijn leven in het Zwanenwater verdwenen en
veelal voorgoed verleden tijd was geworden.
IV Wellicht dat de term krijgsgevangenen hier niet
geheel op zijn plaats is. Met name in de eerste
maanden van de Duitse inval in Rusland (Ope
ratie Barbarossa, 22 juni 1941) werden er door
het Duitse leger veel Russische krijgsgevangenen
gemaakt. Deze krijgsgevangenen konden kiezen
tussen een vrijwel zekere dood in een krijgsge
vangenkamp of meevechten aan Duitse zijde.
Tot dit laatste bleken velen uit lijfsbehoud be
reid en op grond hiervan stelde het Duitse le
ger zogenaamde etnische bataljons samen. Het
bekendste is het bataljon Georgiërs welke op 6
april 1945 op Texel tegen de Duitsers in opstand
kwam.
Een ander bataljon was het Kaukasische welke
onder leiding van Duitse officieren o.a. de bun
kercomplexen in het Zwanenwater bezette. Op
grond van hun etnische voorkomen stonden deze
Kaukasiërs bij de plaatselijke bevolking bekend
als 'Mongolen'. Tot daadwerkelijk meevechten
aan Duitse zijde is het overigens nooit gekomen.
Daartoe werden deze bataljons door het Duitse
leger toch als te onbetrouwbaar geacht. Na te
rugkeer in Rusland verdwenen deze soldaten
op grond van collaboratie met de vijand direct
naar de Goelag Archipel om daar alsnog een ze
kere dood tegemoet te gaan.
(2) Waar we dit 'Pilareneiland' moeten zoeken is
volstrekt onduidelijk. Het is de enige keer dat ik
-79.-
YT
