hun fiets goed te verstoppen; de meesten had
den ze in de schuur of op zolder opgeborgen
onder een laken of een stuk zeil. Het gevolg
was dat de Duitsers een groot succes hadden
met hun plundertochten en honderden fiet
sen stalen. Wij kwamen er goed vanaf van
wege onze vriendschap met enkele Turkestan-
ners. Zij kwamen ons waarschuwen vóór een
fietsenrazzia plaats vond.
Er was geen gevaar voor mijn eigen in elkaar
geflanste rijwiel, maar vader en mijn zusters
bezaten redelijk goede fietsen; na het ontvan
gen van een waarschuwing werden die tussen
de bomen onder takken en bladeren verbor
gen.
Mijn vriendschap met Begmatov bracht me in
verlegenheid toen hij me na een fietsenrazzia
een vrij goede fiets met luchtbanden aanbood;
Bitte meiner Freund Jaap, dieses Fahrrad ist für
dich. Ik zou er weinig mee bereikt hebben het
aanbod te weigeren de arme drommel waar
van de fiets was gestolen zou hem toch niet te
rug hebben gekregen. Maar tot het einde van
de oorlog durfde ik die fiets nauwelijks te ge
bruiken; ten eerste omdat de kans groot was
dat de Duitsers hem weer af zouden nemen
en, ten tweede, omdat ik bang was dat de oor
spronkelijke eigenaar de fiets zou herkennen.
MOEILIJKE TIJDEN
EN DISTRIBUTIEBONNEN
Pas jaren later realiseerde ik me wat een zegen
het was geweest om in de oorlog op een boer
derij te wonen. In ons geval was het niet veel
meer dan een hobby-boerderij, maar evenzo,
melk en eieren hadden we in overvloed en zo
nu en dan hadden we een konijn of een kip in
de braadpan. Toen de zuivelproducten schaar
ser werden karnden we zelf boter en maakten
kaas. We hadden ook voldoende groente en
fruit uit eigen tuin. Waar we gebrek aan had
den was graan. Langzamerhand krompen de
broodrantsoenen tot een minimum, terwijl
het nog verkrijgbare brood bijna niet te eten
was het meel werd met gemalen bloem
bollen en andere walgelijke middelen aange
vuld.
Zodoende moesten we op jacht naar graan.
Na de graanoogst huurden de boeren om de
beurt een dorsmachine. Aan het einde van de
dag moest ik samen met vele anderen bij de
dorsmachine in de rij staan met een zakje,
vertrouwende op de gulheid van de boer. Wan
neer de rij niet al te lang was kreeg ieder zo'n
tien kilo, andere keren kregen we niet meer
dan vier of vijf kilo. Wanneer je aan het einde
van een lange rij stond kon je pech hebben en
kreeg je niets wanneer de boer zijn toewijzing
uitgeput was. Hij was nu eenmaal verplicht
om een voorgeschreven quota aan de Duitsers
te leveren.
Om tijdens de winter een tekort aan tarwe en
rogge aan te vullen ging ons hele gezin (even
als vele andere gezinnen) aren lezen die na de
oogst op het land waren blijven liggen. Het
was een saaie en tijdrovende bezigheid, maar
met wat geluk en veel ijver kwamen we soms
met een flinke zak vol aren thuis. Nadat die
met de hand gedorst waren (hetgeen mijn va
ders taak was) kon de opbrengst van zo'n dag
hard werken wel twintig kilo graan zijn. Het
vermoeiendste werk moest dan nog komen,
namelijk het malen. Het was zwaar werk om
het graan met onze handmolen tot meel te ma
len, vooral wanneer de korrels niet gortdroog
waren. Ik denk dat tegen de tijd dat de broden
uit de oven kwamen, we meer energie hadden
verspild dan het brood aan kon vullen.
Rantsoenen van luxe artikelen, zoals tabak,
koffie, thee en chocolade, werden ook steeds
minder. Vader, de enige roker in het gezin,
ging zijn eigen tabak telen. Het was geen enkel
probleem om het te kweken, maar vader wist
kennelijk niet de juiste manier om het te fer
menteren. De kwaliteit van het eindproduct
was daarom nogal bedenkelijk de stank van
de rook die vader uitblies was bijna ondraag
lijk. Hij probeerde ook sigaren van zijn 'eigen
teelt' te maken maar de kwaliteit daarvan was
niet veel beter dan dat van zijn pijptabak.
Er werden allerlei soorten koffie-surrogaat uit
gevonden, doorgaans gemaakt van cichorei,
eikels, geroosterd graan of gebrande suiker.
Moeders specialiteit was een extract gemaakt
De Turkestanners Begmatov (links) en Osmatov.
-45.-
